بلای این روزها و بازفهمی سخن امام علی(ع)

امیر المؤمنین علی علیه السلام در بخشی از خطبه معروف به قاصعه (خطبه ۱۹۲ در تصحیح صبحی صالح و ۲۳۴ در ترجمه فیض الاسلام. در دیگر نسخه‌ها نیز شماره این خطبه تفاوت دارد.) سخنی طولانی و مهم در باره آزموده شدن همه انسان‌ها از زمان آفرینش آدم علیه السلام به این سو با سنگ‌هایی که به خودی خود سود و زیانی ندارند (اشاره به کعبه) آورده‌اند که آن را با این عبارت به پایان می‌برند:

… وَ لَکِنَّ اللَّهَ یَخْتَبِرُ عِبَادَهُ بِأَنْوَاعِ الشَّدَائِدِ وَ یَتَعَبَّدُهُمْ بِأَنْوَاعِ الْمَجَاهِدِ وَ یَبْتَلِیهِمْ بِضُرُوبِ الْمَکَارِهِ إِخْرَاجاً لِلتَّکَبُّرِ مِنْ قُلُوبِهِمْ وَ إِسْکَاناً لِلتَّذَلُّلِ فِی نُفُوسِهِمْ وَ لِیَجْعَلَ ذَلِکَ أَبْوَاباً فُتُحاً إِلَی فَضْلِهِ وَ أَسْبَاباً ذُلُلًا لِعَفْوِهِ‏.

… و اما خداوند بندگان خود را با سختی‌های گونه‌گون می‌آزماید و با گونه‌های دشواری‌ها، آن‌ها را به بندگی خود می‌خواند و آن‌ها را به ناخوشایندی چندگانه دچار می‌سازد، تا خود پسندی را از دل‌های آن‌ها بیرون برد و خود کم‌بینی در برابر خداوند را در جان‌هایشان بنشاند، و از آن روی چنین می‌کند که آن را درهای گشوده به سوی دهش خویش و ابزارهایی آسان و پرسود برای بخشایش خود قرار دهد.

این سخن حضرت هر چند در جمع‌بندی چرایی قرار گرفتن کعبه در سرزمینی دور دست و خشک و چرایی دشواری‌های خانه خدا بیان شده است، ولی عمومیتی دارد که چه بسا بتوان آن را در باره هر نوع سختی و گرفتاری و دچار آمدن به ناخوشایندی‌ها مورد توجه قرار داد.

بلیه‌ای که این روزها بدان دچار آمده‌ایم، زمینه‌ای مناسب برای بازفهمی این سخن امیرالمؤمنین_علی علیه السلام فراهم آورده است. اگر به انصاف حکم کنیم (این سخن بر پایه داوری نگارنده در باره خودش بیان می‌شود) باید بپذیریم که دل‌هایمان آکنده از خودخواهی‌هاست، باید بپذیریم که فروتنی در برابر خدا را از یاد برده‌ایم، باید بپذیریم که آن چنان در لاک خودپسندی فرو رفته‌ایم که جز به منافع خود نمی‌اندیشیم، باید بپذیریم که دین خدا را ابزار دنیای خویش قرار داده‌ایم، باید بپذیریم که به کژی‌ها بیش از خوبی‌ها خوی کرده‌ایم، باید بپذیریم که گرد فراموشی در این باره که براستی که هستیم بر زندگی ما پاشیده شده است، و باید بپذیریم بسیاری واقعیت‌های دیگر را.

در روز ولادت پر خیر و برکت امیرالمؤمنین علی علیه السلام، خدای خوب را از زبان آن حضرت مورد خطاب قرار می‌دهیم که:

ای خدای بزرگ ! نیک می‌دانیم که رحمت ویژه تو در مکان‌های پاک فرود می‌آید، اما پاک شدن دل‌های ما و بیرون رفتن خودپسندی و تکبر از آن و آراسته شدنش به تذلل در برابر تو نیز جز با لطف خودت ممکن نیست، فقط بدان که با دیدن این همه بلا و مصیبت و از دست رفتن عزیزان و آسیب‌های اقتصادی به قشر محروم جامعه، اکنون اندکی به خود آمده‌ایم و دوست داریم که این پیرایش و آرایش در دل‌هامان تحقق یابد تا هر چه زودتر درهای مهربانی‌ات به رویمان و به روی همه انسان‌ها باز شود و بار دیگر شیرینی بخشایش تو و بخشش تو را بچشیم. آمین.