بررسی ابعاد سقوط هواپیمای آذربایجان/ ماجرایی که با عذرخواهی پوتین خاتمه یافت

رسول سلیمی: هواپیمای متعلق به خطوط هوایی آذربایجان روز چهارشنبه ۲۵ دسامبر (۵ دی) در حال پرواز از پایتخت آذربایجان باکو به شهر گروزنی در شمال قفقاز روسیه بود که به دلایل نامشخص تغییر مسیر داده و هنگام تلاش برای فرود در آکتائو قزاقستان در ۳ کیلومتری فرودگاه این شهر سقوط کرد.

به گفته منابع رسانه ای، پس از برخورد موشک، سامانه ناوبری هواپیما دچار اختلال شده و به آن اجازه فرود اضطراری در فرودگاه‌های روسیه داده نشده است. پس از آن هواپیما مجبور شد مسیر خود را به سمت قزاقستان تغییر دهد، اما در نزدیکی شهر آکتائو سقوط کرده و آتش گرفت.

هر دو خلبان این هواپیما در این حادثه کشته شدند. سمیر رضایف، مدیرعامل شرکت هواپیمایی آذربایجان در واکنش به کشته شدن آنها این دو خلبان را «قهرمانانی» خواند که «هرگز فراموش نخواهند شد» وی افزود: «نام خدمه پرواز، به دلیل ایثار دلیرانۀ آنها و انجام وظایفشان تا آخرین لحظه و اولویت دادن به جان انسان‌ها، در تاریخ جاودانه خواهد ماند.»

شواهد اولیه نشان می دهد که پرواز شماره ۸۴۳۲ هواپیمایی جمهوری آذربایجان در نزدیکی گروزنی، مرکز جمهوری چچن، هدف موشک قرار گرفته است. بنا به این گزارش، موشکی که گمان می‌رود از سامانه پدافند هوایی «پانتسیر-اس» روسیه شلیک شده احتمالا عامل سقوط هواپیما بوده است.

در همین حال، رسانه‌های روسی گزارش داده‌اند که شرکت هواپیمایی آذربایجان در پی وقوع این حادثه، پروازهای خود را به هفت شهر روسیه تعلیق کرده است. با این حال، خبرگزاری «اینترفاکس» روسیه اعلام کرد این شرکت همچنان پروازهای خود به شش شهر اصلی روسیه از جمله مسکو و سن‌پترزبورگ را ادامه خواهد داد.

شرکت هواپیمایی آذربایجان نیز اعلام کرد که تحقیقات اولیه نشان می‌دهد هواپیمای سانحه‌دیده در قزاقستان بر اثر عامل‌ «فنی و فیزیکی خارجی» سقوط‌ کرده است. این در حالی است که منابع روسی گزارش دادند که همزمان با عبور پرواز خطوط هوایی آذربایجان از منطقه چچن، نیروهای پدافند هوایی روسیه مشغول تلاش برای سرنگونی پهپادهای اوکراینی بودند.

روز حادثه چه اتفاقی افتاد؟

برابر گزارش رسانه های خارجی، هواپیمای سقوط کرده مدل «امبریر ۱۹۰» در حال انجام پروازی بین باکو، پایتخت آذربایجان، و گروزنی، مرکز چچن بود و ۶۷ سرنشین داشت. هواپیما در شرایط نامعلومی از مسیر اصلی خود منحرف شد و در نزدیکی آکتائو، در سواحل دریای خزر، سقوط کرد. این حادثه منجر به کشته شدن ۳۸ نفر از سرنشینان شد.

چه آنکه وزارت حمل‌ونقل قزاقستان اعلام کرد که مسافران این پرواز شامل ۳۷ نفر از اتباع آذربایجان، ۶ نفر از قزاقستان، ۳ نفر از قرقیزستان و ۱۶ نفر از روسیه بودند.

گزارش‌ها حاکی از آن است که هواپیما در نزدیکی گروزنی، منطقه‌ای که به‌تازگی شاهد حملات پهپادی اوکراین بوده، مورد هدف قرار گرفته است. روز چهارشنبه نیز روسیه از حملات پهپادی در مناطق اوستیای شمالی و اینگوشتیا خبر داده بود که در نزدیکی چچن قرار دارند.

فیلم‌های دیگری که پس از سقوط هواپیمای آذربایجان منتشر شده نشان می‌دهند که روی دم هواپیما حفره‌هایی غیرعادی که می‌تواند نشان از ترکش باشد به چشم می‌خورد.

در حالی که تحقیقات رسمی درباره حادثه آغاز شده، برخی کارشناسان خارجی اعلام کردند که حفره‌های دیده شده در بخش دم هواپیما می‌تواند نشان‌دهنده اصابت آن به آتش پدافند هوایی روسیه برای مقابله با حمله پهپادی اوکراینی باشد.

واکنش ها به این حادثه چه بود؟

اگرچه شرکت هواپیمایی آذربایجان که در ابتدا اعلام کرده بود این هواپیما با پرندگان برخورد کرده است، بعدتر این بیانیه‌اش را حذف کرد. الهام علی‌اف، رئیس جمهور آذربایجان، پنج‌شنبه را روز عزای عمومی اعلام کرد و سفر برنامه ریزی شده خود به روسیه برای شرکت در نشست غیررسمی کشورهای مشترک المنافع، گروهی متشکل از جمهوری‌های شوروی سابق، را لغو کرد.

در این راستا ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه روز شنبه هشتم دیماه ۱۴۰۳ بابت سقوط هواپیمای مسافربری خطوط هوایی آذربایجان عذرخواهی کرد و به سکوت سه روزه کرملین در قبال این حادثه که منجر به کشته شدن ۳۸ نفر شد، پایان داد. با این حال، او صراحتا اذعان نکرد که روسیه در این سقوط نقش داشته است.

این در حالی است که کاخ سفید جمعه هفتم دی اعلام کرده بود که شواهد نشان می‌دهند که هواپیمای مسافربری متعلق به جمهوری آذربایجان بر اثر شلیک یک موشک روسی سقوط کرده است. کاخ سفید در ادامه افزوده بود: «ما آمادگی خود را برای کمک به انجام تحقیقات مربوط به هواپیمای آذربایجانی [سانحه‌دیده] اعلام کرده‌ایم.»

مقامات آذربایجان، قزاقستان و روسیه درباره علت احتمالی حادثه سکوت کرده‌اند، اما یک نماینده مجلس آذربایجان، مسکو را مقصر دانسته است. راسم موسابکوف گفته که هواپیما در آسمان گروزنی هدف قرار گرفته و از روسیه خواست رسماً عذرخواهی کند. وی افزود: «افرادی که این کار را انجام داده‌اند باید تحت تعقیب قضایی قرار گیرند و به قربانیان نیز غرامت پرداخت شود. اگر این اتفاق نیفتد روابط دوجانبه تحت تأثیر قرار خواهد گرفت.»

این در حالی است که مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفت: «من خواستار تحقیقاتی مستقل و سریع هستم. افکار ما با خانواده و دوستان قربانیان است و برای مجروحان آرزوی بهبودی دارم.» در مقابل، دیمیتری یادروف، رئیس سازمان حمل و نقل هوایی فدرال روسیه، اعلام کرد که روسیه آمادگی کامل خود را برای همکاری با قزاقستان و جمهوری آذربایجان در بررسی این حادثه اعلام کرده است. مقام‌های روس تاکید دارند که هرگونه نتیجه‌گیری پیش از پایان تحقیقات اشتباه است.

تکرار اشتباهات روسیه در هدف قرار دادن هواپیماهای غیرنظامی

این دومین بار در یک دهه گذشته خواهد بود که نیروهای روسیه یک هواپیمای تجاری را منهدم کرده‌اند؛ مورد اول، سقوط پرواز MH۱۷ در اوکراین بود. آن پرواز شرکت هواپیمایی مالزی در سال ۲۰۱۴ از آمستردام به مقصد کوالالامپور در مالزی در حرکت بود که در میان راه در مرز روسیه و اوکراین سرنگون شد. اتفاقی که در اثر شلیک موشک روسیه رخ داده بود.

در حادثه فعلی اگرچه خلبانان هواپیما تا لحظات منجر به برخورد، تلاش خود را برای کنترل هواپیما انجام دادند اما متاسفانه ۳۸ نفر از سرنشینان این هواپیما جان باختند و ۲۹ سرنشین دیگر جان سالم به در بردند.

311213