برجام قله دیپلماسی انرژی کشور بود؛ قدر ندانستیم!

دیپلماسی انرژی ضامن صلح و امنیت است پیش از توسعه ملی و رفاه ملت هاست!

دیپلماسی برجام سایه و مخاطره جنگ منطقه ای را با ابزار انرژی از سرملت ها دور ساخت.

اکنون محور و زبان مشترک دنیا و تعریف منافع ملی آن ها بر پایه انرژی است و نه چیز دیگری! شاهد این ادعا سازمان ها و پیمان های بین المللی مهمی است که حول این مسئله مهم شکل گرفته و تشکیل شده است.

در حوزه بین الملل و روابط خارجی، دیپلماسی یک ابزار است و زمانی موثر خواهد بود که ابتکاری در آن نهفته باشد!

کشورها، حکومت ها و دولت ها، تمدن ها و تفکرها، مردم و ملت ها همواره برای تضمین امنیت و منافع ملی خود جنگیده اند و جان داده اند! جنگ با ابعاد و اشکال مختلف و مفتضیات جغرافیایی، سیاسی و تاریخی که همه را در بزنگاه های ژئوپولیتیک خود جای داه اند.

بعدها دیپلماسی را جایگزین جنگ نموده اند و پیشبرد اهداف امنیتی و مرزی هر حاکمیتی از مسیر دیپلماسی پیش رفته است، کشورهایی که این راه را طی نکرده اند محکوم و محتوم به شکست حتمی و قطعی در گذشته یا آینده بوده یا خواهند بود.

کشورهایی توانسته اند از دیپلماسی بین المللی بهره مند شوند و زبان دنیا را بفهمند و با آن تعامل کنند که پیش از آن با ملت و مردم خود به گفتگوی سازنده و فهم عمیق و اقناع متقابل برسند که بحث های مفصلی در این زمینه مطرح هست که ریشه جامعه شناسی سیاسی و شناخت سیاست در جامعه داخلی دارد و در این مجال وارد آن نمی شویم، اما در گذرگاه تاریخ سیاست باید به مرجعیت غرب و ارسطو ها و سقراط ها و افلاطون ها را بپذیریم و لولای تاریخ علم‌ سیاست را از آن نقطه ترسیم کنیم‌ و بدون تعارف آن را مهد دیپلماسی در کاهش تضادها بدانیم و بخوانیم‌، نمونه آن فلسفه شکل گیری اتحادیه اروپا است.

امروز ما باید بدانیم که امنیت از لوله نفت منتشر می شود و نه لوله تفنگ!

برجام‌، نقطه عطف و گرانیگاه دیپلماسی انرژی بود و فضای بازی منصفانه و صادقانه را ترسیم‌می نمود اما این برای تندرویان داخلی و خارجی خوشایند نبود.

برجام یکی از مهم‌ترین توافقات دیپلماتیک با محوریت انرژی در دهه‌های اخیر است. این توافق نه‌تنها به کاهش تنش‌های بین‌المللی با کشورمان کمک کرد، بلکه نقش اصلی آن در دیپلماسی انرژی و امنیت ملی نیز ایفا نمود.

فارغ از نتایج مستقیم برجام و کاهش تحریم‌های اقتصادی علیه ایران که به افزایش صادرات نفت و گاز این کشور انجامید، طبق آمارهای منتشرشده توسط سازمان کشورهای صادرکننده نفت (OPEC)، صادرات نفت ایران پس از اجرای برجام از حدود 1 میلیون بشکه در روز به بیش از 2.5 میلیون بشکه در روز رسید. این افزایش صادرات نه تنها باعث بهبود وضعیت اقتصادی کشور شد، بلکه به تأمین امنیت ملی نیز حتما کمک می کند.

برجام به کشورمان فرصت تنفس داد و امکان داد تا با کشورهای مختلف جهان همکاری‌های جدیدی را آغاز کنیم. یکی از نمونه‌های بارز این همکاری‌ها، قراردادهای نفتی و گازی با شرکت‌های بزرگ انرژی مانند توتال، شل و انی بود. این قراردادها نه تنها فناوری‌های جدید را به ایران وارد کرد و میتوانست شبکه و زیرساخت های فرسوده انرژی را اصلاح کند، بلکه به تثبیت جایگاه ایران در بازار جهانی انرژی نیز کمک می کرد.

از گرانیگاه امنیت ملی، دیپلماسی انرژی پس از برجام با افزایش درآمدهای نفتی پس از توافق،  توانستیم سرمایه‌گذاری‌های بیشتری در زیرساخت‌های اقتصادی و نظامی انجام دهیم. طبق گزارش‌های رسمی بانک مرکزی، درآمدهای نفتی کشور در سال 2016 به حدود 50 میلیارد دلار رسید که نسبت به سال قبل از اجرای برجام بیش از دو برابر افزایش یافته بود. این افزایش درآمدها به دولت امکان داد تا برنامه‌های توسعه‌ای و نظامی خود را با سرعت بیشتری پیش ببرد.

با این حال، خروج آمریکا از برجام در سال 2018 و بازگشت تحریم‌های اقتصادی، چالش‌های جدیدی را برای دیپلماسی انرژی ایران ایجاد کرد. کاهش صادرات نفت به حدود 500 هزار بشکه در روز و کاهش درآمدهای نفتی به کمتر از 20 میلیارد دلار در سال، نشان‌دهنده نیاز مبرم به بازنگری در سیاست‌های دیپلماسی انرژی و امنیت ملی است.

لذا برجام به عنوان یک توافق دیپلماتیک، نقش مهمی در بهبود وضعیت اقتصادی و امنیت ملی ایران ایفا نمود. افزایش صادرات نفت و گاز، قراردادهای جدید انرژی و بهبود زیرساخت‌های اقتصادی، از جمله دستاوردهای این توافق بود. با این حال، تغییرات سیاسی و بازگشت تحریم‌ها نشان داد که دیپلماسی انرژی و امنیت ملی نیازمند سیاست‌های پایدار و استراتژیک است تا در مقابل نوسانات بین‌المللی مقاوم باشد و اگرمی خواهیم هاب انرژی منطقه بشویم با شعار ممکن نیست باید برنامه هفتم اصلاح شود و اجرا و عملیات منطبق بر برنامه دقیق باشد تا مرکز ثقل انرژی روسیه تا هند و گرانیگاه توسعه منطقه و امنیت کشورمان باشیم؛ برجام را قدر ندانستیم.

23212