برترین شهرهای دنیا برای عاشقان کتاب؛ از آکسفورد تا شیراز

_{نسخه اولیه این مقاله در تاریخ ۱۳۹۸/۰۲/۰۴ منتشر شده و در تاریخ ۱۳۹۹/۱۱/۰۸ توسط سعیده خلیلی‌صفا به‌روزرسانی شده است.}

گردشگرانی که عاشق مطالعه و کتاب‌خوانی هستند، می‌توانند علاوه بر اینکه یک رمان در چمدان‌شان بگذارند و در کنار ساحل یا هنگام نشستن در قطار به مطالعه بپردازند،‌ سفرهای خود را مطابق با سلیقه ادبی‌شان برنامه‌ریزی کرده و از مکان‌های داستان‌های موردعلاقه خود دیدن کنند یا به کلوپ‌ها یا کافه‌هایی بروند که نویسندگان موردعلاقه‌شان، دنیای ادبی خود را در آنجا رقم زده‌اند.

برخی شهرهای دنیا به‌شدت برای عاشقان کتاب و ادبیات مناسب هستند،‌ نظیر سن پترزبورگ که می‌توان در خیابان‌های آن قدم زد و راجع به شاهکارهای داستایوفسکی رویاپردازی کرد. در این مقاله قصد داریم هفت شهر ادبی دنیا را به شما معرفی کنیم تا اگر به مطالعه و کتاب علاقه دارید، بازدید از آن‌ها را در برنامه خود قرار دهید.

ادینبورگ،‌ اسکاتلند

ادینبورگ اولین شهری بود که در سال ۲۰۰۴ به‌عنوان شهر ادبی یونسکو انتخاب شد و محل زندگی برخی از مشهورترین نویسندگان اسکاتلند از جمله سر آرتور کانن دویل خالق شرلوک هلمز و سر والتر اسکات نویسنده‌ آیوانهو و دیگران بوده است. بنای یادبود اسکات در خیابان شلوغ پرنسس، یکی از جاذبه‌های معروف ادینبورگ به شمار می‌رود. حتی اگر هیچ‌یک از آثار اسکات را مطالعه نکرده باشید،‌ احتمالاً نام نویسنده‌ مشهوری دیگری بنام جی‌کی رولینگ به گوش‌تان خورده است. طرفداران هری پاتر در سفر به این شهر ترجیح می‌دهند قبل از هر چیز به بازدید کافه‌ «خانه‌ فیل» بروند که گفته می‌شود محل تولد هری پاتر است و پنجره‌های جلوی آن و سرویس بهداشتی‌اش به‌طور کامل با نقاشی‌های دیواری هری پاتر پر شده است.

برای اینکه دید جامعی از تاریخ ادبیات شهر ادینبورگ به‌دست آورید، باید از موزه‌ نویسندگان دیدن کرده یا در یک تور پیاده‌روی شرکت کنید و از تمامی مکان‌های مرتبط با افسانه‌های ادبی شهر بازدید داشته باشید. در این تور به کافه‌ها، بارها و سایر نقاطی می‌روید که الهام‌بخش نویسندگان مطرحی از اسکات و استیونسن و جی‌ام بری گرفته تا ایان رانکین و الکساندر مک‌کال اسمیت بوده‌اند.

اگر در ماه اوت به ادینبورگ سفر کردید، می‌توانید در نمایشگاه بین‌المللی ادینبورگ که از ۱۰ تا ۲۶ اوت برگزار می‌شود نیز شرکت کنید. این نمایشگاه را بزرگ‌ترین جشن عمومی کلمات مکتوب در دنیا می‌دانند که حدود ۱۰۰۰ نویسنده و متفکر را از سراسر دنیا به این شهر می‌کشاند.

بوئنوس آیرس، آرژانتین

با ظهور کتاب‌های الکترونیکی، کتاب‌فروشی‌های فیزیکی به‌تدریج و در کمال ناراحتی به فراموشی سپرده می‌شوند؛ بااین‌حال در بوینس آیرس سنت مطالعه‌ی کتاب کاغذی همچنان پابرجا است. این شهر حدود ۲۳ کتاب‌فروشی برای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت شهر دارد که بعد از ملبورن و لیسبون،‌ رتبه‌ی سومین شهر دنیا را به خود اختصاص داده است. علاقه‌مندان آثار ادبی باید در یک تور کتاب‌فروشی بوینس آیرس به‌خصوص ال آتنیو اسپلندد (El Ateneo Grand Splendid) شرکت کنند که زیباترین کتاب‌فروشی دنیا به‌حساب می‌آید. این کتاب‌فروشی ۲,۰۴۳ متر مربع مساحت دارد که در سال ۱۹۱۹ افتتاح شد و میزبان باله، اپرا و دیگر تولیدات بود، تااینکه در سال ۲۰۰۰ با حفظ دکوراسیون اصلی از جمله گنبد مرکزی رنگ‌آمیزی شده با فرسکوهای ایتالیایی، پرده‌های قرمز استیج و محل نشستن تماشاچی‌ها، به کتاب‌فروشی تبدیل شد.

علاوه بر این شهر بوینس آیرس را به‌عنوان زادگاه نویسندگان معروف بین‌المللی همچون خورخه لوئیس بورخس،‌ خولیو کورتاسار، روبرتو ارلت و آدولفو کاسارس نیز می‌شناسند. نمایشگاه سالانه‌ کتاب بوینس آیرس که ۲۰ روز طول می‌کشد و با خواندن کتاب‌ها، کارگاه‌های آموزشی، رونمایی از کتاب و کنفرانس همراه است، سنت آن‌ها را همچنان زنده نگه داشته است. این نمایشگاه امسال از ۲۵ آوریل آغاز و در ۱۳ مه به پایان می‌رسد.

شیراز،‌ ایران

کشور ایران را معمولاً به‌عنوان پایتخت ادبی دنیا در نظر نمی‌گیرند؛ بااین‌حال شاید این موضوع در تعصب غربی‌ها ریشه داشته باشد. واقعیت این است که سنت ادبی ایران به هزاران سال قبل برمی‌گردد. شاعران ایرانی به‌خصوص ابوالقاسم فردوسی، خواجوی کرمانی، سعدی و حافظ نقش مهمی در تاریخ و فرهنگ این کشور داشته‌اند. آرامگاه حافظ، سعدی و خواجوی کرمانی در شهر شیراز قرار دارد و این سه مکان و به‌خصوص آرامگاه حافظ از جاهای دیدنی شیراز به شمار می‌روند.

 آرامگاه حافظ در وسط یک باغ قرار دارد و به‌شدت مورد توجه مردم بومی و گردشگرانی است که برای ادای احترام به شخص حافظ خود را به این مکان می‌رسانند. شیراز را شهر شعرا می‌دانند و در سال ۲۰۰۶ ازطرف سازمان ملل نامزد عنوان دومین شهر ادبیات دنیا بعد از ادینبورگ شد.

سن پتزبورگ، روسیه

کلیه طرفداران ادبیات روسی با سن پترزبورگ آشنا هستند، حتی اگر هیچ‌وقت به این شهر نرفته باشند. در همین شهر بود که راسکولنیکوف با اخلاقیات در جنایت و مکافات دست‌وپنجه نرم می‌کرد؛ همان‌ جایی که دماغ یک افسر در داستان دماغ از نیکلای گوگول، چهره‌اش را ترک می‌کند؛ شهری که ورونسکی و آنا کارنینا وارد رابطه‌ای ممنوعه می‌شوند. نه‌تنها برخی از بهترین داستان‌های دنیا در سن پترزبورگ رقم خوردند، بلکه نویسندگان مطرحی از داستایوفسکی تا نابوکوف نیز در این شهر زندگی کرده‌اند.

با توجه به تاریخ غنی ادبی این شهر، چندین تور ادبی برای گردش در انجمن‌های ادبی شهر وجود دارد. یکی از تورها با محوریت داستایوفسکی است و مکان‌های مهمی را که او در آن‌ها زندگی و کار کرده است، به علاقه‌مندان نشان می‌دهد. در ضمن حتی منطقه‌ای بنام «منطقه‌ی داستایوفسکی» نیز وجود دارد که به مجموعه‌ محل‌های واقع در میدان Sennaya گفته می‌شود و این مکان‌ها به کار او مربوط بوده است. تورهای دیگری برای آشنایی با دنیای پوشکین،‌ گوگول، برودسکی و سایر نویسندگان نیز وجود دارد که بازدیدکنندگان را با الهام زیبایی‌شناسانه‌ای که این نویسندگان برای آثار خود می‌گرفتند، آشنا می‌کنند. موزه پوشکین نیز برای کلیه طرفداران ادبیات روسی جالب خواهد بود، زیرا این موزه همان جایی است که این نویسنده مشهور تا قبل از مرگش در آن زندگی می‌کرد.

بوستون، آمریکا

شهر بوستون از همان ابتدای شکل‌گیری آمریکا، در مرکز صحنه‌ فرهنگی و ادبی کشور قرار داشته است. نویسندگان کلاسیک آمریکایی برای نوشتن کتاب و همین طور بحث درباره‌ کارهای خود در کتاب‌فروشی‌های بوستون جمع می‌شدند. ناتانیل هاثورن،‌ الیور وندل هلمز، هنری وادزورث لانگ‌فلو و رالف والدو امرسون از جمله نویسندگانی هستند که حضورشان در کتاب‌فروشی اولد کورنر (Old Corner Bookstore) معروف بوده است، اینجا یکی از قدیمی‌ترین سازه‌های آجری بوستون و از ناشران سابق برخی از معروف‌ترین نویسندگان قرن نوزدهم به‌حساب می‌آید.

این شهر را به خاطر کتابخانه‌ آتنائوم (Boston Athenaeum) نیز می‌شناسند که در سال ۱۸۰۷ ساخته شد و یکی از قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین کتابخانه‌های مستقل در آمریکا محسوب می‌شود. این کتابخانه‌ عمومی همچنین یکی از اولین کتابخانه‌های رایگان کشور است. دوستداران کتاب و ادبیات در پاییز هر سال برای نمایشگاه کتاب بوستون خود را به این شهر می‌رسانند که میزبانی نویسندگان پرفروش و طیف وسیعی از کارگاه‌های آموزشی و خواندن کتاب را بر عهده دارد. این نمایشگاه امسال در تاریخ ۱۹ و ۲۰ اکتبر برگزار می‌شود.

دوبلین، ایرلند

جای تعجب ندارد که یکی از جاذبه‌های نمادین شهر دوبلین، یک کتابخانه باشد. کتابخانه‌ کالج ترینیتی نه‌تنها از نظر بصری فوق‌العاده زیبا و دیدنی است، بلکه برخی از قدیمی‌ترین و ارزشمندترین آثار ادبی دنیا نظیر نسخه‌ خطی و تذهیب شده‌ی کتاب کیلز را در خود جای داده است و ۶ میلیون نسخه کتاب، ژورنال، روزنامه، مجله و نسخه چاپی و خطی دارد.

در خیابان‌های شهر دوبلین نمادهای متعددی در قالب تابلو، مجسمه و بناهای یادبود از افسانه‌های ادبی این شهر به‌چشم می‌خورد. موزه‌ نویسندگان در میدان پارنل نیز به تاریخ غنی ادبی شهر اختصاص دارد و حاوی مجموعه‌ای بزرگ از آثار نویسندگان مشهوری نظیر اسکار وایلد، جیمز جویس و… است. جیمز جویس از نویسندگانی است که ارتباط تنگاتنگی با شهر دوبلین داشته است و به همین دلیل چندین تور در شهر وجود دارد که امکان تماشای شهر از منظر شخصیت جویس را برای علاقه‌مندان فراهم می‌کند. معروف‌ترین این تورها، یک تور پیاده‌روی است که احتمالا الهام‌بخش جویس در نوشتن رمان اولیس بوده است و از Palace Bar شروع می‌شود و در داروخانه‌ی Sweny به پایان می‌رسد.

آکسفورد،‌ انگلیس

اگر کتابخانه‌ها را یک عضو حیاتی هر شهر ادبی بدانیم،‌ پس آکسفورد بیشتر از هر شهر دیگری، این قلب تپنده را دارد. بیش از ۱۰۰ کتابخانه در سراسر این شهر کوچک فعالیت می‌کنند و تقریباً چیزی وجود ندارد که نتوانید در یک کتابخانه آکسفورد یاد بگیرید. کتابخانه بادلین به‌تنهایی بیش از ۱۲ میلیون کتاب دارد و هر روز حدود ۱۰۰۰ جلد کتاب جدید دریافت می‌کند. ساختمان کتابخانه‌ها به‌شکل‌های مختلفی هستند و از سازه‌های معاصر تا کلیساهای قرن دوازدهمی را شامل می‌شوند. با توجه به فراوانی کتاب در این شهر،‌ تعجبی ندارد که برخی از بزرگ‌ترین نویسندگان دنیا از این شهر هستند. جی‌آر‌آر تالکین نویسنده ارباب حلقه‌ها از دانشجویان کالج اکستر آکسفورد بود و بعدها برای زندگی و کار به این شهر بازگشت. سی‌اس لوئیس، از دوستان نزدیک او و نویسنده سرگذشت نارنیا نیز فارغ‌التحصیل کالج دانشگاهی آکسفورد و اسکار وایلد دانشجوی کالج مگدالن بود و لوئیس کارول (نویسنده‌ی آلیس در سرزمین عجایب) در کالج کلیسای کریست، ریاضیات تدریس می‌کرد.

فهرست نویسندگان، روشنفکران و سیاستمدارانی که دست‌پرورده‌ی این شهر هستند، طولانی است، اما گروه ادبی اینکلینگز (Inklings) در این میان بسیار شاخص و متمایز است. اینکلینگز گروه ادبی غیررسمی مربوط به دانشگاه آکسفورد بود که در دهه ۱۹۳۰ تشکیل شد و اعضای آن را اکثرا استادان این دانشگاه تشکیل می‌دادند. این گروه به‌مدت دو دهه محفلی برای بحث‌های ادبی به‌خصوص درباره ارزش روایت در داستان و تشویق به نوشتن افسانه بود. تالکین و لوئیس از معروف‌ترین اعضای این گروه به‌شمار می‌رفتند، هرچند شخصیت‌هایی مثل اوون بارفیلد، رابرت هاروارد و چارلز ویلیامز نیز عضو این گروه بودند.