بایدها و نبایدهای برنامه‌سازی برای معلولان در ایام کرونا

افراد دارای معلولیت بیش از دیگر شهروندان جامعه در معرض ابتلا به بیماری کرونا قرار دارند. نابینایی را تصور کنید که وقتی وارد خیابان می‌شود باید با انگشتانش اجسام مختلف را لمس کند. دست نابینای عزیز که کار چشم را برایش انجام می‌دهد، ممکن است آلوده به ویروس کرونا شود. آنها تماس بیشتری با محیط اطراف دارند و همین نکته احتمال کرونایی شدن‌شان را بیشتر می‌کند. یک نابینا وقتی وارد فضایی سربسته می‌شود به سختی می‌تواند ازدحام جمعیت را تشخیص دهد. یک فرد عادی در دوران هجوم کرونا از حضور در محیط‌های شلوغ پرهیز می‌کند. اما فرد نابینا ممکن است بدون آنکه خودش متوجه شود، حضور در این‌ فضاها را تجربه می کند.

از طرف دیگر دانش و اطلاعاتی که معلولان درباره این بیماری دارند احتمالا نسبت به افراد عادی کمتر است. معلولان بصری و شنوایی از آن جهت که کمتر می‌بینند و کمتر می‌شنوند احتمالا کمتر از دیگران درباره شرایط پیشگیری و درمان این بیماری اطلاعات دارند. برای آن‌که عدالت رسانه‌ای برقرار شود، رسانه‌ها موظف هستند پیام‌های خودشان را برای این قشر عزیز جامعه مناسب‌سازی کنند.

محتواهای رسانه‌ای باید به گونه‌ای تولید و توزیع شود که افراد نابینا و ناشنوا هیچ‌گونه مشکلی برای فهم و درک آن نداشته باشند. وضعیت مطلوب و آرمانی این است که رسانه‌ها به صورت اختصاصی برای معلولان برنامه‌سازی کنند. مثلا تلویزیون برنامه‌ای داشته باشد که نشان دهد یک ناشنوا چگونه باید از خودش در برابر ویروس کرونا مراقبت کند. در شرایطی که نیرو و بودجه و زمان برای اجرای این پروژه وجود ندارد، حداقل انتظار این است که همان برنامه‌های عادی رادیو و تلویزیون برای افراد دارای معلولیت مناسب‌سازی شود.

برنامه‌سازان تلویزیون وظیفه دارند که برای ناشنوایان از زبان اشاره استفاده کنند. هم‌اکنون برخی از برنامه‌ها مجهز به این زبان هستند و برخی خیر. اهمیت این موضوع برای برنامه‌هایی که به کرونا مربوط می‌شود بیشتر است. این قشر باید همچون دیگر مخاطبان تلویزیون مطلع شوند که زدن ماسک و رعایت فاصله اجتماعی چقدر ضرورت دارد، استفاده از الکل چه قواعدی دارد، آخرین یافته‌های پزشکی درباره بیماری کرونا چه بوده و واکسن آن چه زمانی توزیع می‌شود.

استفاده از زیرنویس

یکی از بهترین راهکارها برای حل این مساله استفاده از زیرنویس فارسی است. در طول چند سال اخیر برخی ناشنوایان گلایه‌هایی درباره نامفهوم‌بودن زبان اشاره تلویزیون داشته‌اند. به نظر می‌رسد زیرنویس فارسی از آنجا که برای همه آنها قابل استفاده است می‌تواند به حرف و حدیث‌ها پایان دهد.

همچنین بخشی از پیام‌های رادیویی را می‌توان به صورت متن مکتوب روی سایت‌های اطلاع رسانی صداوسیما قرار داد. رادیونما هم از آنجا که جنبه بصری دارد گزینه خوبی برای انجام این ماموریت است.

نابینایان هنگام مواجهه با تلویزیون به برنامه‌هایی بیشتر علاقه نشان می‌دهند که توضیحات صوتی بیشتری داشته باشد. جایی که پای شکل و عکس و نمودار وسط می‌آید، ارتباط رسانه‌ای روشن‌دلان با تلویزیون قطع می‌شود. برای این قشر از جامعه محتواهای بصری باید با تاکید بیشتری توضیح داده شود. مثلا فرض کنید پزشکی می‌خواهد ماسک سه لایه را به مخاطب توضیح دهد و بگوید نحوه قرار گرفتن آن روی دهان و بینی به چه صورت باید باشد. مخاطب عادی ممکن است بدون شنیدن کلام پزشک با دیدن یک تصویر پیام را درک کند. اما مخاطب نابینا نیاز دارد که تمام جزییات ماجرا را بشنود.

۵۸۵۸