باستان شناسی زیرآب چه شگفتی‌هایی را برملا می‌کند؟

_{نسخه اولیه این مقاله در تاریخ ۱۳۹۸/۰۹/۱۱ منتشر شده و در تاریخ ۱۳۹۹/۱۱/۱۱ به‌روزرسانی شده است.}

آیا هنوز درباره گنج‌های باستانی پنهان در زیر آب کنجکاو هستید؟ باستان‌شناسی زیر آب به شما کمک خواهد کرد. اما گول نخورید؛ این کار به‌هیچ‌وجه راحت نیست و پیشرفت‌های اخیر نشان می‌دهد این کار هیجان‌انگیزترین نوع تحقیقات باستان‌شناسی مدرن است. در این مقاله از کجارو به‌صورت مختصر با کار این محققان آشنا می‌شویم.

باستان‌شناسی زیرآب

دسترسی به دنیای زیر آب همیشه دشوار بوده است؛ اما همیشه شیفتگی خاصی انسان را به مکان‌های باستانی و پنهان زیر اقیانوس‌ها، دریاچه‌ها و رودخانه‌ها می‌کشاند. کشتی‌های شکسته تنها مدرک و موارد مطالعه نیستند، بلکه هر چیز دیگری قابل مطالعه است، از بقایای باستانی انسان گرفته تا مناطق مسکونی غرق‌شده مانند اسکندریه باستانی؛ شهری مصری که صدها سال پیش بخشی از آن در آب‌های مدیترانه در آب فرو رفت.

طی این سال‌ها، شاخه‌ اخیر باستان‌شناسی زیر‌آب (که در اواسط قرن ۲۰ با استفاده از دستگاه اسکوبا شروع به پیشرفت کرد) به چند زیرشاخه تقسیم شدند که همه چیز را بررسی می‌کنند، از چگونگی ارتباط انسان‌ها با آب‌ها گرفته تا بررسی هواپیماهایی که آخرین مقصدشان روی آب بوده است. برخی از باستان‌شناسان روی زمین برای یافتن پاسخ‌هایشان مجبور هستند اعماق آب دریاها و اقیانوس‌ها را کاوش کنند.

کاوش‌های پردردسر

شکار اشیای زیرآب معمولا سوالات تفسیری و سوالات جدی مربوط به سازماندهی را مطرح می‌کند. دیدن زیر آب کاری پرهزینه است و محققان باید غواصانی با توانایی تهیه و حمل صحیح اشیای ظریف استخدام کنند. شرایط آب‌وهوایی و جزر و مد می‌توانند یک سفر اکتشافی را دچار دردسر کنند.

زمانی هم که یک مکان تعیین می‌شود، مطالعه آن می‌تواند پردردسر باشد. آب پویا است و اشیا مستعد حرکت با جزر و مد هستند. آب می‌تواند مواد را در هم بشکند؛ به‌صورتی که تفسیر و مطالعه آن‌ها دشوار شود.

حفاظت می‌تواند سخت‌تر از این هم باشد. آب می‌تواند نسبت به اشیای ظریف بسیار خشن رفتار کند، به همین خاطر جابه‌جا کردن یک شی تازه کشف‌شده در زیر آب بسیار دشوار است.

خوشبختانه باستان‌شناسان مجهز به تکنولوژی‌های مربوط به مبارزه با این دشواری‌ها هستند. لیدار (Lidar) می‌تواند ساختمان‌ها و اشیای زیر آب را مشخص کند و نقشه مکان آن‌ها را فراهم آورد. سونار (ناوبری و فاصله‌یابی صوتی) و مغناطیس‌سنج نیز از دیگر وسایل کنترل از راه دوری هستند که به محققان کمک فراوان می‌کنند.

عکاسی و فیلمبرداری‌های پیشرفته می‌توانند این کاوش‌ها را حتی برای کسانی که هرگز زیر آب نرفته‌اند، قابل دسترس کنند. نسل جدید زیردریاپیماها کشفیات جدیدی را همراه خود می‌آورند. برای مثال RV Petrel دو روبات مخصوص را حمل کرد و آن‌ها توانستند کشتی‌های جنگ جهانی دوم، شامل U.S.S Indianapolis را پیدا کنند.

کمک‌رسانی

در باستان‌شناسی زیرآب، باید با سایر افراد و مشاغلی که با آب سروکار دارند، رابطه خوبی داشت. این موضوع زمانی برای محققان مشخص شد که یک ماهی‌گیر محلی از یک کشتی شکسته‌ نزدیک مجمع‌الجزایر Fourni، یونان به آن‌ها خبر داد. کمک ماهیگیران محلی به باستان‌شناسان به کشف ۲۳ کشتی شکسته در ۲۲ روز ختم شد. داوطلبان می‌توانند تحقیق را بسیار جلو ببرند، مانند فلوریدا که در آن داوطلبان در کنار باستان‌شناسان به کار مشغول‌اند.

همچنین قوانین محلی و بین‌المللی نیز اعمال می‌شوند:

یونسکو قوانین بین‌المللی مربوط به میراث فرهنگی زیرآب وضع کرده است که طبق آن مناطق مناسب باستان‌شناسی زیر دریا تحت قیمومیت درمی‌آیند. این بدان معنا است که بیشتر کشفیات زیرآب باید همان جایی که پیدا شده‌اند جا بمانند.

این مورد نیز می‌تواند برای محققان چالش‌برانگیز باشد. البته این بدان خاطر است که مدارک تخریب یا غارت نشوند. مکان‌هایی که عمومی شده‌اند یک اقامتگاه رومی به اسم بایا (Baiae) است که امروزه یک موزه زیرآبی و برای عموم آزاد است.