باستان‌شناسان سراغ محوطه‌ای در جنوب شرقی ایران رفتند که نیمه تخریب‌شده است

به گزارش ایسنا، محوطه کلندی در مرکز روستای امروزی تیس، از توابع بخش مرکزی شهرستان چابهار، در ۵ کیلومتری شمال شهر چابهار و در محدوده سرزمینی منطقه آزاد چابهار واقع شده است. فصل دوم کاوش‌های باستان‌شناسی در این محوطه، اضطراری و نجات‌بخشی بوده که با همکاری منطقه آزاد چابهار و مجوز پژوهشگاه میراث ‌فرهنگی و گردشگری در حال انجام است.

نوذر حیدری که سرپرست هیأت باستان‌شناسی کلندی است، درباره ضرورت انجام کاوش نجات‌بخشی در این محوطه گفت: متاسفانه این محوطه در همه این سال­‌ها باوجود شناخته بودن به ثبت نرسیده است و به واسطه قرار داشتن در مرکز روستا و ساخت‌وسازهای بی‌رویه و غیرقانونی و فاقد مجوزِ ساخت که از یک دهه پیش رشد بسیار فزاینده­ای داشته تقریبا در معرض نابودی کامل قرار دارد. بخش­‌هایی از این محوطه (در حدود ۲۰ درصد) هنوز باقی ­مانده است که ضرورت دارد ضمن نجات دادن بخش­‌های باقی­‌مانده، از جزئیات و کم و کیف این استقرار اطلاعات بیشتری به دست آورد و مقدمات نجات‌بخشی و  ثبت ملی آن فراهم شود و از دست‌اندازی بیشتر به آن جلوگیری شود.

این باستان‌شناس با بیان ‌اینکه این محوطه برای نخستین بار در سال ۱۹۳۷ میلادی در نقشه توپوگرفی که «ارل اشتاین» از روستا و بندر تیس تهیه کرد، معرفی شد، افزود: محوطه از دو برجستگی شرقی و غربی تشکیل شده است که بخش­‌های حاکم‌نشین بندر محسوب می­‌شدند و بخش­‌هایی از این دو برجستگی با وجود تفکیک اراضی و داشتن مالک شخصی هنوز ساخت‌وسازی در آنها صورت نگرفته است.

سرپرست هیأت باستان‌شناسی اظهار کرد: کاوش‌ها در برجستگی شرقی متمرکز و ترانشه‌ای به ابعاد ۱۰×۵ متر ایجاد شده است که حاوی عناصر متعدد معماری و فضاهای مختلف است و کاوش آن تا رسیدن به خاک بکر و کف فضاها ادامه خواهد یافت. قطعات سفال لعابدار و دارای کتیبه­‌های قرآنی و اشیاء برنزی، شیشه و … از جمله یافته‌­های کاوش تا این مرحله هستند. مصالح اصلی ساخت عناصر معماری را قطعات ماسه‌سنگ تشکیل می‌­دهد که در ابعاد مختلف هندسی تراش خورده و مورد استفاده قرار گرفته‌­اند.

این باستان‌شناس ادامه کاوش در کارگاه­‌های کاوش‌شده در فصل نخست و رساندن آنها به خاک بکر، آگاهی از آثار مدفون در بخش­‌های دست‌نخورده محوطه و مقدمات تهیه پرونده ثبتی آن، نجات‌بخشی آثار در معرض ساخت و ساز، کاوش و حفاظت آثار تاریخی مدفون در محدوده‌هایی که در معرض ساخت و ساز هستند، مستندنگاری و آسیب‌شناسی محوطه و ارائه آن به استان سیستان و بلوچستان و پژوهشگاه میراث‌ فرهنگی و گردشگری برای تأمین اعتبار بیشتر برای کاوش‌­های باستان­‌شناسی، حفظ، مرمت و احیاء آثار باقی‌مانده و نیمه تخریب‌شده، شناخت و بررسی دوره‌­های تاریخی و استقراری در محوطه، تملک اراضی شناسایی واقع شده در محوطه و آماده‌سازی محوطه برای تبدیل به سایت موزه باستان‌شناسی را از اهداف این پروژه عنوان کرد.

بنابر گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، بندر تیس از پیشینه تاریخی طولانی دارد. با وجود اینکه تاکنون به لحاظ پژوهش­‌های باستان­‌شناختی و به طور مشخص کاوش، هیچ‌کار جدی در آن صورت نگرفته است، با این وجود پیشینۀ آن در منابع مکتوب به پیش از اسلام و سده­‌های نخستین میلادی بازمی­‌گردد. نام این بندر در متون تاریخی با املاهای مختلفی ثبت شده است که «تیز»، «طیس» و «تیس» از رایج­‌ترین شکل نوشتاری نام این بندر است که املای نام «تیز» (Tiz) از بیشترین فراوانی برخوردار است. بر پایۀ برخی مشابهت‌­های  ظاهری در متون کلاسیک یونانی و تطبیق موقعیت جغرافیایی، برخی پیشنهاد داده‌­اند که قدمت این نام ممکن است تا زمان هخامنشی به عقب بازگردد. غیر از این منابع کهن یونانی، کهن­‌ترین سند تاریخی که به نام این بندر (تیز) اشاره کرده، کتاب صوره‌الارض، تألیف محمد بن موسی خوارزمی (۱۸۴-۲۳۲ قمری) است. همچنین کتب معتبر جغرافیدانان و مورخان بزرگ دیگری از سده­‌های آغازین، میانه و متأخر اسلامی مانند اصطخری (سدۀ  ۴ قمری)، در المسالک و الممالک، مقدسی (سدۀ ۴ قمری) در احسن التقاسیم به نام این بندر (تیز) اشاره کرده­‌اند.

انتهای پیام