بازوی رباتیک فضایی چین، خطری بزرگ برای ماهواره‌های آمریکایی

در طول تاریخ بشر، فعالیت‌های مرتبط با اکتشافات فضایی و پروازهای فضایی سرنشین‌دار زیر سلطه ایالات متحده و متحدانش (ازجمله اروپا و کانادا و ژاپن) و روسیه بوده است. در سال‌های اخیر، حضور روسیه در فضا به‌مرور کم‌رنگ شده است؛ اما چین اکنون با اتکا به خود و پیشرفتش درمقایسه‌با طرح‌های پیشین، به‌سرعت موفق به انجام کاری شده است که روسیه و ایالات متحده در چند دهه پیش انجام داده بودند.

بیشتر بخوانید:

اگرچه آماده‌سازی ایستگاه تیان‌گونگ (از جمله راه اندازی اولین نسخه از دو نمونه آزمایشی) در سال ۲۰۱۱ آغاز شد، ساخت تیان‌گونگ فقط ۱/۵ سال به‌طول انجامید. ماژول اصلی به‌نام تیان‌هه در آوریل ۲۰۲۱ (بهار ۱۴۰۰) پرتاب شد و اولین فضانوردان هم در ژوئن همان سال (اوایل تابستان ۱۴۰۰) به آن وارد شدند. ماژول بعدی در ژوئیه ۲۰۲۲ (اوایل مرداد) ارسال شد و به‌دنبال آن، آخرین ماژول از مجموعه ماژول‌های برنامه‌ریزی‌شده نیز هفته قبل به فضا رفت.

ایستگاه Tشکل با دو ماژول آزمایشگاهی متصل به هسته، ازنظر اندازه شبیه به ایستگاه میر است. میر ایستگاه فضایی نام‌آشنا و پیش‌گامانه‌ای بود که در دهه‌های ۱۹۸۰ و ۹۰ فعالیت می‌کرد. به‌گفته یان آزبورگ، مهندس هوافضا در شرکت رند، اگرچه تیان‌گونگ کوچک‌تر از ایستگاه فضایی بین‌المللی است، در آن برخی ویژگی‌های رفاهی برای سرنشینان وجود دارد که سکونت‌پذیری و درنتیجه، بهره‌وری فضانوردان را بهبود می‌بخشد؛ ازجمله به‌هم‌ریختگی کمتر، تجهیزات بی‌سیم بیشتر به‌جای کابل‌کشی سنتی و مایکروویو در فضا.

آزبورگ تصریح می‌کند که ممکن است برنامه فضایی چین در آینده تلسکوپ رباتیکی را نیز به این ایستگاه متصل کند؛ اگرچه خود ایستگاه احتمالاً بزرگ‌تر نخواهد شد. شکل Tمانند ایستگاه تیان‌گونگ ممکن است گزینه‌های پیش رو برای گسترش یا افزایش حجم کلی ایستگاه را محدود کند.

همچنین، برخی عوامل مانند نیاز به مدیریت مصرف برق و حذف گرمای هدررفته شاید انجام چنین کاری را محدود کنند. درمقابل ISS ساختار خرپایی و آرایه‌های خورشیدی عظیم دارد و در طول سال‌ها، دستخوش توسعه‌های حجمی متعددی شده است؛ هرچند مونتاژ تمام این تجهیزات سال‌ها زمان برد و مستلزم پرتاب‌های متعدد بود.

ایستگاه چین همانند ایستگاه فضایی بین‌المللی فرصت‌هایی برای مشارکت ارائه می‌دهد. سایر کشورها می‌توانند از این طریق آزمایش‌هایشان و شاید بعدتر فضانوردانشان را به تیان‌گونگ ارسال کنند. درحال‌حاضر، تیان‌گونگ میزبان آزمایشی متعلق به عربستان‌سعودی است و پژوهشگران مؤسسه‌های اروپایی و سایر کشورها آزمایش‌هایی درباره‌ طیف گسترده‌ای از موضوعات، از انفجار پرتوهای گاما گرفته تا پزشکی فضایی و ساعت‌های اتمی، پیشنهاد کرده‌اند.

ناگفته نماند شرکای تجاری چین نیز ممکن است با پرتاب مأموریت‌های ترابری در برنامه تیان‌گونگ مشارکت کنند. ماریسا هرون، محقق سیاست فضایی در رند و همکار آزبورگ می‌گوید:

برخلاف ایستگاه فضایی بین‌المللی که پیوسته به همکاری و حمایت شرکای خود وابسته است، چین اولویت‌های متفاوتی برای تیان‌گونگ دارد. تمرکز چینی‌ها احتمالاً نشان‌دادن رهبری چین و بی‌نیازیشان از وابستگی به آژانس‌ها و شرکت‌های فضایی دیگر کشورها خواهد بود.

احتمالاً خودتان نیز حدس زده‌ باشید که ناسا یکی از این شرکا نخواهد بود. آژانس فضایی آمریکا براساس قانونی به نام متمم وولف که در سال ۲۰۱۱ در کنگره تصویب شد، از همکاری با چین در پروژه‌هایی فضایی منع شده است. متمم یادشده مراکز فضایی امریکایی را به‌دلیل نگرانی‌های موجود درباره امنیت ملی، از همکاری با شرکت‌ها و آژانس‌های چینی باز می‌دارد.

این رویکرد ایالات متحده تغییر موضع مهمی درمقایسه‌با با سابقه‌های همکاری موجود میان دو اَبَرقدرت دنیا در روزگار جنگ سرد است؛ سالیانی که ناسا و همتایانشان در شوروی با وجود اختلافات سیاسی، گاهی نیز باهم روی پروژه‌های فضایی کار می‌کردند.

ناسا برای جایگزینی ایستگاه فضایی بین‌المللی، در حال سرمایه‌گذاری روی سه طرح احتمالی برای ایستگاه‌های فضایی تجاری است که در اواخر دهه ۲۰۲۰ پرتاب خواهند شد.

درحال‌حاضر، شرکت خصوصی آکسیوم اسپیس مشغول ساخت ماژولی جدید برای ISS است. ناسا و شرکایش نیز می‌خواهند ایستگاه فضایی قمری‌ای به نام Gateway را تا اواخر این دهه به‌عنوان بخشی از برنامه آرتمیس مونتاژ کنند.

تکمیل تیان‌گونگ نشان می‌دهد که دیگر نمی‌توان از چین صرفاً به‌عنوان بازیگری در حال پیشرفت در عرصه فضا یاد کرد. آن‌ها اکنون یکی از چند قدرت مطرح در این عرصه محسوب می‌شوند؛ البته چنین جایگاهی طبعا مسائلی نیز به‌دنبال خواهد داشت. چینی‌ها هم مانند دیگر قدرت‌ها، اکنون باید با مشکلی اساسی روبه‌رو شوند و فکری به حال آن کنند: مدیریت تکه‌های جداشده موشک‌های ارسال‌شده به فضا.

به‌باور دیوید بورباخ، کارشناس امور امنیت ملی در کالج جنگ نیروی دریایی در نیوپورت رود آیلند، درحالی‌که چین مانند ایالات متحده و روسیه توانایی‌های نظامی فضایی فراوانی دارد، ایستگاه فضایی تیان‌گونگ چیزی به آن‌ها اضافه نمی‌کند. ایستگاه چین نیز مشابه ISS و میر، هدف نظامی ندارد و اساساً برای تسهیل تحقیقات علمی طراحی شده است.

ایستگاه چینی‌ها یک بازوی رباتیک دارد و روی کاغذ، می‌تواند یک ماهواره آمریکایی را بگیرد. باوجوداین، بورباخ یادآوری می‌کند که اگر کسی واقعاً بخواهد چنین کاری را به‌گونه‌ای درست و عملگرایانه انجام دهد، شاید بهتر باشد ماهواره‌ای کوچک و پنهان‌کار بسازد؛ زیرا چنین رویکردی بسیار هوشمندانه‌تر از تلاش برای حرکت‌دادن ایستگاه فضایی غول‌پیکرتان به‌منظور شکار ماهواره کوچک کشور رقیب خواهد بود. از دیدگاه آزبورگ، تکمیل تیان‌گونگ پیامدهای ژئوپلیتیک دیگری برای ایالات متحده دارد. او می‌گوید:

دیگر نمی‌توانیم این موضوع را بدیهی بپنداریم که تنها بازیگر اصلی در فضا خودمان هستیم. این برای ما، برای ایالات متحده و متحدانش، مانند تلنگری است تا توپ را رها نکنیم.

۵۸۵۸