ایکتیوز؛ همه‌چیز درباره این بیماری پوستی نادر

ایکتیوز (ichthyosis) شامل گروهی از بیماری‌های پوستی است که موجب خشکی و خارش پوست و ظاهر ناهموار، زبر و قرمز پوست می‌شوند. ممکن است علائم این بیماری خفیف یا شدید باشد، یعنی فقط ظاهر پوست را تغییر دهد یا اندام‌های داخلی بدن را هم درگیر کند. می‌دانید ایکتیوز چرا ایجاد می‌شود و چه عوارض و درمانی دارد؟‌ برای آشنایی کامل با این بیماری تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.

ممکن است عکس‌های این مقاله برای برخی ناخوشایند باشد.

ایکتیوز چیست؟

بیماری ایکتیوز در واقع گروهی شامل حدود ۲۰ بیماری پوستی است که موجب خشکی پوست و پوسته‌پوسته‌شدن آن می‌شوند. ایکتیوز از واژه‌ای یونانی به‌معنی ماهی گرفته شده است، زیرا بر اثر این بیماری پوست ظاهر فسل‌مانند ماهی را پیدا می‌کند. این عارضه بیماری فلس ماهی یا پوست ماهی هم نامیده می‌شود.

افراد مبتلا به ایکتیوز سد حمایتی حفظ رطوبت پوست را از دست می‌دهند. همچنین بدن آنها به‌سرعت سلول‌های پوستی جدید می‌سازد یا سلول‌های پوستی قدیمی را به‌آهستگی از دست می‌دهد که این مسئله پوست ضخیم فلس‌مانند ایجاد می‌کند.

هرچند ایکتیوز درمان ندارد و بیشتر موارد آن خفیف است، بعضی از روش‌های درمانی برای ازبین‌بردن فلس و ایجاد احساس بهتر مفیدند.

انواع ایکتیوز

بعضی از انواع اکتیوز فقط موجب خشکی و فلسی‌شدن پوست می‌شوند، اما سایر انواع آن می‌توانند مشکلاتی را در داخل بدن ایجاد کنند. بیشتر انواع این بیماری خیلی نادرند و فقط ۲ نوع ایکتیوز شایع‌ترند:

• ایکتیوز ولگاریس: از هر ۲۵۰ نفر یکی به این بیماری مبتلاست. پوسته خاکستری، قهوه‌ای یا سفید می‌تواند از اوایل کودکی نمایان باشد.
• ایکتیوز وابسته به ایکس (X) مغلوب: از هر ۶۰۰۰ نفر یکی به این بیماری مبتلاست و آن ۱ نفر هم مرد است. این بیماری می‌تواند خطر ابتلا به سرطان بیضه را افزایش دهد. زنان می‌توانند حامل این بیماری باشند و مشکلات مربوط به زایمان داشته باشند.

سایر انواع ایکتیوز

• ایکتیوز هارلکین یا دلقکی: در زمان تولد وجود دارد و لکه‌های پوستی ضخیم تمام بدن را در بر می‌گیرند. این نوع از ایکتیوز می‌تواند شکل صورت را تغییر دهد و حرکت مفاصل را سخت کند.
• ایکتیوز اپیدرمولیتیک: در زمان تولد وجود دارد و بیشتر نوزادان مبتلا با پوست شکننده و تاول‌هایی در کل بدن به دنیا می‌آیند. با گذشت زمان، تاول‌ها ناپدید می‌شوند و پوسته‌ها جای آن را می‌گیرند. ممکن است این مسئله در مناطقی از بدن که خم می‌شوند، ظاهر شیارداری را ایجاد کند.
• ایکتیوز لاملار: در زمان تولد وجود دارد. نوزادان با پوششی شفاف و محکم به‌نام غشای کلودیون پوشیدن شده‌اند که بعد از چند هفته کاملا می‌ریزد و پوسته‌های بزرگ و تیره در سراسر بدن دیده می‌شوند.
• اریترودرمی ایکتیوزی مادرزادی: در زمان تولد وجود دارد و نوزاد غشای کلودیون دارد.
• اریتروکراتودرما واریابیلیس: معمولا چند ماه بعد از تولد ایجاد می‌شود و در دوران کودکی پیشرفت می‌کند. ممکن است مناطق پوستی زبر و ضخیم و قرمزی ایجاد شوند که معمولا روی صورت، باسن و دست و پا دیده می‌شوند. البته ممکن است با گذشت زمان به سایر نواحی هم منتشر شود.
• اریترو کراتودرمی متقارن پیشرونده: معمولا در دوران کودکی با خشکی، قرمزی و پوسته‌پوسته‌شدن پوست دست و پا، باسن، صورت، مچ دست و مچ پا ایجاد می‌شود.

علت ایکتیوز

هر فردی ممکن است به بیماری پوستی ایکتیوز مبتلا شود. این بیماری ۲ علت اصلی دارد که در ادامه، هریک را بررسی می‌کنیم.

۱. ایکتیوز ارثی

نوعی بیماری ژنتیکی است، یعنی ممکن است فرد بیماری را از والدینش به ارث برده باشد. ژن‌ها حامل کدهایی هستند که ظاهر و عملکرد بدن را مشخص می‌کنند. تغییر یا جهش در ژن می‌تواند موجب بیماری شود. جهش‌های ژنی ایکتیوز روی پروتئین‌هایی اثر می‌گذارند که در حفظ رطوبت پوست نقش دارند. همچنین روی سرعت پوست‌اندازی بدن یا رشد سلول‌های پوستی جدید اثر می‌گذارد.

ایکتیوز معمولا در اوایل کودکی مشخص می‌شود. اگر هر دو والد این ژن را داشته باشند، احتمال ابتلای کودک به بیماری جدی‌تر بیشتر از زمانی است که فقط یک والد این ژن را داشته باشد.

ایکتیوز ارثی خود به چند دسته تقسیم می‌شود؛

• غالب؛
• نهفته؛
• وابسته به ایکس؛
• خودبه‌خودی.

۲. ایکتیوز اکتسابی

این بیماری در بزرگ‌سالان نمایان می‌شود. پزشکان علت ایجاد این بیماری را نمی‌دانند، اما افراد مبتلا به این بیماری معمولا بیماری‌های دیگری دارند از جمله:

• کم کاری تیروئید؛
• بیماری کلیه؛
• سارکوئیدوز (نوعی بیماری نادر که موجب لکه‌های التهابی درون بدن می‌شود)؛
• سرطان مانند لنفوم هوچکین؛
• عفونت اچ.آی.وی (HIV).

ممکن است بعضی داروها سبب شروع بیماری شوند، از جمله:

• داروهای سرطان مانند هیدروکسی اوره، مهارکننده‌های پروتئاز و ومورافنیب.
• نیکوتینیک اسید که برای درمان کلسترول بالا استفاده می‌شود.

علائم ایکتیوز

در ایکتیوز ارثی، علائم زمان تولد یا چند ماه بعد از آن بروز می‌کنند. پوست خشک و فلسی علامت اصلی بیماری است. پوسته‌ها فقط در بخش‌هایی از بدن ایجاد می‌شوند، از جمله:

• تنه؛
• معده؛
• باسن؛
• صورت و پوست سر.

ممکن است پوسته‌ها سفید، خاکستری یا قهوه‌ای تیره باشند و ترک‌های ضخیم یا باریکی داشته باشند. خشکی و پوسته‌شدن در هوای سرد و خشک بدتر می‌شود و معمولا در هوای گرم‌تر بهبود می‌یابد.

ایکتیوز علائم دیگری هم دارد، از جمله:

• قرمزی پوست؛
• تاول؛
• پوست‌اندازی؛
• خارش؛
• درد؛
• خطوطی در کف دست و پا؛
• خشکی چشم؛
• مشکل شنوایی؛
• مشکل انعطاف مفاصل؛
• ایجاد زخم باز به‌علت خاراندن پوست؛
• سفتی پوست که ممکن است حرکت آن را سخت کند.

بسیاری از افراد مبتلا به ایکتیوز اگزما دارند که نوعی جوش قرمز خارش‌دار است.

عوارض ایکتیوز

پوست سد بدن شماست؛ رطوبت را درون خودش حفظ می‌کند و از ورود باکتری و عوامل بیگانه بیماری‌زا به درون بدن جلوگیری می‌کند. با ابتلا به ایکتیوز ممکن است بخش‌هایی از پوست پوسته‌پوسته شوند و لایه‌های حفاظتی از بین بروند.

پوسته‌پوسته‌شدن ممکن است سبب عوارضی شود، از جمله:

• عفونت؛
• ازدست‌دادن آب بدن؛
• انسداد غدد عرق که موجب افزایش دما می‌شود؛
• کاهش رشد مو در مناطق پوسته‌پوسته‌شده در پوست سر؛
• سوزاندن کالری بیشتر (پوست برای بازسازی سلول‌ها بیشتر کار می‌کند).

احتمال ابتلا به بعضی بیماری‌ها در مردان مبتلا به ایکتیوز بیشتر است، از جمله:

• سرطان بیضه؛
• بیضه نزول‌نکرده یا پنهان؛
• کاهش تعداد اسپرم.

سایر عوارض ایکتیوز

• کاهش دید ناشی‌ از آسیب به قرنیه (لایه شفاف جلوی چشم)؛
• مشکلات مغز و سیستم عصبی.

مراجعه به پزشک

ممکن است نیاز باشد فرد برای تشخیص یا درمان بیماری ایکتیوز به یک یا چند متخصص مراجعه کند، از جمله:

• متخصص پوست؛
• متخصص ژنتیک؛
• متخصص چشم؛
• مشاور ژنتیک؛
• متخصص گوش؛
• متخصص اطفال؛
• پزشک عمومی.

تشخیص ایکتیوز

گاهی اوقات علائم بیماری آن‌قدر خفیف است که خشکی پوست به نظر می‌رسد. اما اگر خشکی و پوسته‌‌ها شما را آزار می‌دهند، برای درمان به متخصص پوست مراجعه کنید.

پزشک با درنظرگرفتن بعضی موارد نوع ایکتیوز را تشخیص می‌دهد، از جمله:

• تغییر ژنی؛
• الگوی وراثتی؛
• علائمی مثل شدت بیماری یا درگیری اندام‌ها؛
• سن بیمار در زمان ایجاد علائم.

همچنین پزشک چند کار انجام می‌دهد، از جمله:

• نمونه پوست را برمی‌دارد و زیر میکروسکوپ مشاهده می‌کند که به آن بیوپسی می‌گویند.
• برای بررسی تغییرات ژنتیکی مربوط به نوع خاصی از ایکتیوز نمونه آزمایش بزاق تجویز می‌کند.

درمان ایکتیوز

ایکتیوز قابل‌درمان نیست و برنامه درمانی آن شامل مهار خشکی پوست و پوسته‌پوسته‌شدن آن می‌شود. می‌توان هر روز از کرم، لوسیون و پماد استفاده کرد تا رطوبت بدن حفظ شود. برای این کار از کرم‌های سرشار از لانونین، آلفا‌هیدروکسی اسید، اوره یا پلی‌پیلن گلیکول استفاده کنید. محصولات حاوی سرامید و کلسترول هم می‌توانند برای حفظ رطوبت پوست مفید باشند. همچنین بلافاصله بعد از حمام و زمانی که پوست‌تان هنوز مرطوب است، از لوسیون استفاده کنید. این کار به حفظ رطوبت کمک می‌کند.

سایر روش‌های بهبود ایکتیوز

• حمام آب‌نمک؛
• استفاده از سنگ‌پا؛
• پاکسازی سلول‌های مرده با محصولات حاوی سالیسیلیک اسید، گلیکولیک اسید یا لاکتیک اسید.

اگر خشکی و پوسته‌پوسته‌شدن شدید بود، شاید لازم باشد با نظر پزشک داروهای رتینوئید خوراکی مثل آسیترتین یا ایزوترتینوئین مصرف شوند. رتینوئید‌ها می‌توانند عوارض جانبی مثل ضعف استخوان، خشکی دهان یا زخم معده را به همراه داشته باشند. همچنین با توجه به نوع و شدت بیماری ممکن است پزشک استفاده از کراتولیتیک موضعی را پیشنهاد دهد که به ازبین‌رفتن پوسته‌ها کمک می‌کند. بااین‌حال، این ماده می‌تواند برای بعضی افراد تحریک‌کننده باشد و ممکن است مصرف طولانی‌مدت آن عوارض جانبی داشته باشد.

زندگی با ایکتیوز

ایکتیوز زندگی فرد را تهدید نمی‌کند، اما می‌تواند آن را تغییر دهد. بنابراین پزشک درمان‌هایی را به فرد پیشنهاد می‌دهد تا با بهبود ظاهر پوست احساس بهتری داشته باشد. اگر فرد احساس افسردگی یا کاهش اعتمادبه‌نفس داشت، باید با مشاور صحبت کند.

همچنین می‌توان برای بهبود شرایط چند کار ساده انجام داد، از جمله:

• حمام‌کردن و افزایش رطوبت پوست قبل از استفاده از مواد موضعی؛
• خنک نگه‌داشتن هوا برای کاهش عرق در افرادی که تحمل گرما را ندارند یا خارش زیادی دارند؛
• استفاده از رطوبت‌ساز برای مرطوب نگه‌داشتن هوا و جلوگیری از خشکی پوست؛
• پوشیدن لباس‌های گشاد از جنس پنبه برای کاهش تحریک پوستی؛
• استفاده از مواد شوینده بدون عطر و مواد خشک‌کننده مخصوص پوست حساس؛
• همراهی با گروه‌های حمایتی.

شما بگویید

شما چقدر با بیماری ایکتیوز آشنایی دارید؟ آیا علائم مشابه این بیماری را داشته‌اید؟ در صورت تمایل، می‌توانید تجربه و نظرتان را در قسمت ارسال دیدگاه برایمان بنویسید و این مطلب را از طریق شبکه‌های اجتماعی با دوستانتان به اشتراک بگذارید.

گامی برای تسلط شما بر مهارت‌های برقراری ارتباط

هشدار! این مطلب صرفا جنبه آموزشی دارد و برای استفاده از آن لازم است با پزشک یا متخصص مربوطه مشورت کنید. اطلاعات بیشتر