این کریسمسِ ایرانی – ایسنا

«سال گذشته بیش از ۲۰۰ کاج تزیین‌شده فروختیم که قیمت آن‌ها بین ۵ تا ۱۵ میلیون یا بعضاً بیشتر بود، اما امسال قیمت‌ها بیشتر شده و حالا فقط سفارش می‌گیریم، تعداد سفارش‌ها هم بد نبوده، اما در نزدیکی شب کریسمس و شب سال نو، خرید بیشتر می‌شود.» این را گل‌فروشی‌ یکی از منطقه‌های متوسط شهر می‌گوید که کاج کریسمس تزیین‌شده را پشت ویترین می‌گذارد. او ادامه می‌دهد: «حقیقتاً نمی‌دانم مشتری‌ها این کاج‌ها را برای چه می‌خرند، گاهی از برخی می‌پرسم که مسیحی هستید؟ اما می‌گویند نه» بعد می‌خندد و می‌گوید: «گمان نمی‌کنم مسیحی‌ها چنین هزینه‌هایی برای کریسمس بکنند.» به فروشگاه دیگری می‌روم و فروشنده می‌گوید: «سال گذشته فروش نسبتاً زیادی از کاج برای تزیین کریسمس داشتیم، اما امسال قیمت‌ها افزایش داشته و نمی‌دانم بازار کاج چطور است؟!»

به هرروی، این علاقه و پیگیری به کریسمس و سال نو میلادی در حالی است که حقایق جالبی درباره این جشن وجود دارد؛ حقایقی که از ریشه این جشن اروپایی در آیین‌های ایرانی حکایت دارد.

صدرالدین طاهری، مدیر گروه پژوهش دانشکده پژوهش‌های عالی هنر و کارآفرینی دانشگاه هنر اصفهان دراین باره به ایسنا گفت: پرستش میترا یا مهر در جنگ‌های رومیان با اشکانیان، به دلیل ساختار دین مهر، که ساختار ۷ طبقه‌ای بود و افراد از پایین واردشده و با رشد تدریجی به مدارج و طبقات بالاتر می‌رسیدند، مورد توجه سربازان و نظامیان رومی قرارگرفت. در سده اول پیش از میلاد به تدریج بخشی از سپاه روم جلب مذهب مهر می‌شوند، میتراییسم راه خود را به امپراتوری روم و اروپا باز می‌کند و به حدی گسترش می‌یابد که حتی شماری از امپراتوران روم نیز مهرپرست می‌شوند. وقتی مسیح به دنیا می‌آید، میتراییسم در اروپا دین قدرتمندی است و در کنار آن ادیان دیگری از جمله پرستش ژوپیتر و خدایان دیگر هم حضور داشتند.

او ادامه داد: مسحیت تا سده چهارم میلادی قدرتی نداشت، ممنوعیت داشته و پیروان آن مورد تعقیب و اعدام قرار می‌گرفتند، به همین دلیل مسیحیان فرصتی برای ثبت و ضبط آداب و رسوم، اسطوره‌ها و حتی تاریخ مسیحیت پیدا نمی‌کنند تا اینکه در سده چهارم که کنستانتین، امپراتور روم شرقی به مسیحیت تمایل پیدا می‌کند. حتی بعد از کنستانتین نیز یکی از امپراتورها به نام یولیان، به آیین مهرپرستی گرایش پیدا می‌کند و در بین مسیحیان به نام یولیان مرتد شناخته می‌شود. پس تا سده چهارم، مهرپرستی به‌عنوان دین مهم و اصلی در اروپا شناخته می‌شود در حالی که مسیحیان در اقلیت هستند و قدرتی ندارند.

مدیر گروه پژوهش دانشگاه هنر اصفهان اضافه کرد: در حال حاضر حدود ۵۵۰ مهراوه (که به معابد و نیایشگاه‌های مهرپرستان گفته می‌شود و کلمه محراب از آن گرفته‌شده و اروپاییان به آن میتریوم می‌گویند.) در قلمرو امپراتوری روم از شرق اروپا تا رم و ایتالیا کشف‌شده است؛ یعنی ما در لهستان، بلغارستان و کشورهای مختلف اروپایی این نیایشگاه‌های مهری را می‌بینیم که سندی بر حضور مهرپرستان در آن مناطق است.

طاهری گفت: در سده چهارم وقتی مسیحیان به قدرت رسیدند، چون در ۳۵۰ سال قبل فرصتی برای ثبت تاریخ خود نیافته بودند، تاریخ و سنت‌های مغشوش و مبهمی داشتند؛ از این جهت شبی که برای تولد مسیح انتخاب کردند همان شب تولد میترا بود که پیش از آن در اروپا شب جشن مهمی به نام «ناتانیوس اینویکتوس» بود. «ناتانیوس» به معنای تولد است که کلمه «نوئل» از آن گرفته‌شده و «اینویکتوس» به معنای شکست‌ناپذیر است. در واقع عبارت «ناتانیوس اینویکتوس» به معنای تولد خورشید شکست‌ناپذیر، نام شب یلدا یا شب چله در اروپا بود و همین شب را به‌عنوان میلاد مسیح در نظر گرفتند که با توجه به کثرت مهرپرستان در اروپا این کاری منطقی بود که پرستندگان مهر را هم به مسیحیت جلب می‌کرد و این یکی از مواردی است که از مهرپرستی که آیینی ایرانی است به مسحیت اروپایی راه پیدا کرده، البته موارد دیگری هم هست که به طور گسترده در مورد آن بحث شده است.

عضو هیئت‌علمی دانشکده پژوهش‌های عالی هنر و کارآفرینی دانشگاه هنر اصفهان با بیان اینکه این جشن به جشن میلاد مسیح بدل شد و تا مدت‌ها این دو در یک‌شب بودند، اظهار کرد: بعدها براثر یک کبیسه‌گیری که در واتیکان انجام شد، میان شب چله ایران و شب تولد مسیح در اروپا فاصله افتاد و به همین دلیل شب تولد مسیح، چند روز دیرتر از شب یلدا برگزار می‌شود. اما این مسئله آنقدر مشخص بوده که بسیاری افراد به آن اشاره‌ کرده‌اند و از مشهورترین اشعاری که در این باره وجود دارد می‌توان به این بیتِ سنایی اشاره کرد «به صاحب دولتی پیوند اگر نام نکو خواهی/ که از پیوند با عیسی چنان معروف شد یلدا»؛ این نشان می‌دهد که در گذشته پیوند میان نوئل و یلدا، میان مردم شناخته‌شده بود.

او با اشاره به لزوم بازخوانی تاریخ آیین‌ها و سنت‌ها تأکید کرد: در دنیای مدرن که بیش از همیشه، تحت تأثیر باورهای مختلف هستیم، بی‌توجهی به تاریخ آیین‌ها، ما را از باورهای ملی و فرهنگ خود تهی کرده و در مسیر جهانی‌سازی محو می‌کند.

انتهای پیام