این مسجد محلی به خیابان احتیاج ندارد!

در آخرین گزارشی که بهمن‌ماه ۱۳۹۹ درباره ماجرای تخریب حمام صفوی خسرو آغا و عوامل آن در خبرگزاری ایسنا منتشر شد ضمن در نظر گرفتن مجموع گفتگوها و گزارش‌های مرتبط با این موضوع و با استناد به متن صورت‌جلسه‌ای که در تاریخ هشتم فروردین‌ماه ۱۳۷۴ یعنی چند روز قبل از تخریب این حمام به امضای عبدالحسین سیف الهی معاون عمرانی استانداری اصفهان، حسن روانفر مدیرکل میراث فرهنگی صنایع‌دستی و گردشگری استان اصفهان، ناصر آرمان‌پناه رئیس کانون کارشناسان دادگستری و حسن کریمیان شهردار وقت منطقه سه اصفهان رسیده است و رونوشت آن برای حمید عظیمیان شهردار مرکزی اصفهان نیز ارسال‌شده بود، هم‌چنین با رجوع به نامه اسحاق جهانگیری استاندار وقت اصفهان خطاب به علی‌محمد بشارتی جهرمی وزیر وقت کشور به تاریخ ششم اردیبهشت‌ماه ۱۳۷۴، به نقش شهرداری و استانداری وقت اصفهان در تخریب این بنای متعلق به دوران صفوی اشاره شد.

در این گزارش نیز هوشنگ پوریای ولی، مدیر سابق امور اجتماعی، اداری، حقوقی و املاک و قراردادهای شهرداری اصفهان که به‌عنوان شهردار مناطق شمالی زاینده‌رود نیز فعالیت داشته است، در گفت‌وگو با ایسنا ضمن اشاره به طرح‌های کوکس و ارگانیک، به خاطره‌ خود از دیدار اسحاق جهانگیری و حمیدرضا عظیمیان با لطف‌الله هنرفر، نویسنده، استاد ممتاز و مؤسس گروه تاریخ دانشگاه اصفهان اشاره می‌کند، دیداری که در آن از احداث خیابانی در برابر مسجد حکیم صحبت شده است و با موضوع حمام خسرو آغا ارتباط مستقیم دارد.

اعتراض صاحب‌نظران آثار تاریخی به شرح شرکت کوکس

هوشنگ پوریای ولی در گفت‌وگویی با ایسنا درباره حمام خسرو آغا ضمن نگرش به طرح‌های جامع کوکس و ارگانیک اظهار کرد: در نیمه دهه ۳۰ شمسی هنگامی‌که مرحوم حبیب اشراقی شهردار اصفهان بود صدراعظم آلمان غربی (کنراد آدنایر) میهمان رسمی کشورمان بود که در برنامه مسافرت او دیدار از اصفهان و ملاحظه آثار تاریخی شهر نیز منظور شده بود. در این مسافرت که بسیار موردتوجه صدراعظم آلمان غربی قرار گرفت شهردار اصفهان از او تقاضا کرد که برای تهیه طرحی جامع به‌منظور انجام اصلاحات و آبادانی اصفهان نصف جهان شرکتی آلمانی برای طراحی و تهیه طرح جامع را معرفی کند که به‌این‌ترتیب با همکاری صدراعظم آلمان که روزگاری در زادگاه خود شهر کلن پیشه شهرداری داشت مهندسان مشاور کوکس مأمور این نیاز شدند و پس از طی تشریفات قانونی، شرکت یادشده با همراهی مرحوم «سید رضا همایونی» تنها کارمندی که مدارج تحصیلی را تا پایان دوره متوسطه طی کرده و دیپلمه بود و با اشتغال در بخش‌های مختلف شهرداری با کم و کیف محله‌ها و آثار طبیعی و تاریخی و کوی و برزن آن شهر نیز آشنایی کافی داشت کار خود را آغاز کرد.

مدیر سابق امور اجتماعی، اداری، حقوقی و املاک و قراردادهای شهرداری اصفهان ادامه داد: نگرش شرکت کوکس در آن زمان که درست یک دهه از پایان جنگ جهانی دوم می‌گذشت بیشتر متوجه شیوه نوسازی و طراحی بنیادی شهر اصفهان همچون شهرهای جنگ‌زده و ویران‌شده آلمان بود و پس از تصویب و اجرا در بسیاری جهات ازجمله قرار گرفتن اراضی و املاک متنفذان و مالکان عمده در مسیر طرح‌های پیش‌بینی‌شده و عدم توجه به بافت قدیم و آثار و بناهای تاریخی مورد اعتراض بزرگ مالکان و صاحب‌نظران آثار تاریخی و ضرورت حفظ هویت و بافت تاریخی اصفهان قرار گرفت.

مصونیت حمام خسرو آغا در طرح مهندسان مشاور ارگانیک

پوریای ولی با بیان اینکه در این طرح ابتدا خیابان استانداری (صور اسرافیل) به‌طرف شمال با عرضی وسیع‌تر از پهنای کنونی خیابان مزبور پیش‌بینی‌شده بود و شهرداری هم در جای‌جای آن پلاک‌هایی را خریداری و آزاد کرد که به‌صورت فضای باز مورداستفاده پارکینگ اماکن و مستحدثات محلی قرار می‌گرفت، گفت: سرانجام طرح جامع کوکس پس از چند سال بلاتکلیفی لغو شد و مهندسان مشاور ارگانیک که در فرانسه فعالیت داشته به‌جای طراح پیشین طرح جامع دیگری را با در نظر گرفتن تمام ایرادها و اشکالاتی که مطرح‌شده بود تهیه و به تصویب مقامات مسئول رساندند که در آن حمام تاریخی خسرو آغا و بازار و خانه‌های بافت قدیمی، حریم مسجد حکیم و اطراف آن مصون از تخریب شد.

او افزود: در سال ۱۳۵۶ شمسی به مناسبت برگزاری مراسم جشن فرهنگ مردم که توسط وزارت فرهنگ و هنر در اصفهان با تجمل و تشریفات گسترده در میدان نقش‌جهان برگزار شد حمام خسرو آغا نیز با مرمت و بهسازی و به‌نگری ظرایف تاریخی و سنتی حمام‌های قدیم اصفهان به‌صورت چایخانه و مهمان‌پذیر تبدیل شد و از مهمانان مرکز که برای تماشای این مراسم دعوت‌شده بودند پذیرای سنتی به عمل آمد.

گفت‌وگوی حمید عظیمیان و اسحاق جهانگیری با لطف‌الله هنرفر

شهردار مناطق شمالی زاینده‌رود به ماجرای انفجار حمام خسرو آغا با نارنجک اشاره و تصریح کرد: در جریان وقوع انقلاب اسلامی این حمام توسط مغرضین دچار آسیب ساختاری شد که شهرداری اصفهان به‌ناچار آن را تعطیل و محصور کرد. باید گفته شود که خسرو آغا همچون علیقلی آغا یکی از خواجگان دربار صفوی بود که به لحاظ فقدان نسل و نداشتن وارث پس از مرگ وصیت کرده بود برای رفاه ساکنان محل از طریق صرف وجوه بازمانده‌ی او حمامی عمومی در نزدیکی بازار بزرگ و میدان نقش‌جهان ساخته شود و درآمد آن مصروف استنساخ کتب دینی شود که به همین نحو سال‌ها قبل از ظهور چاپ عملی می‌شد.

پوریای ولی اضافه کرد: در زمان استانداری آقای اسحاق جهانگیری و شهرداری حمید عظیمیان یک‌شب آن‌ها به دیدار مرحوم لطف‌الله هنرفر نویسنده و استاد ممتاز و مؤسس گروه تاریخ دانشگاه اصفهان رفته بودند که من هم در آن ملاقات حضور داشتم. آن شب مذاکرات مفصلی در زمینه آثار ارزنده تاریخی اصفهان و توجه به نکوداشت آن‌ها صورت گرفت و در اثنای صحبت‌ها آقای شهردار عظیمیان خطاب به دکتر هنرفر اظهار کرد که «به نظر شما آقای دکتر بهتر نیست در برابر مسجد تاریخی حکیم خیابانی احداث و مسجد در بَر آن قرار گیرد تا جلوه آن بهتر تجلی پیدا کند؟ نظر شما دراین‌باره چیست؟» مرحوم دکتر هنرفر پاسخ داد: «به نظر من شما در این زمینه هیچ کاری نکنید بهتر است! مسجد حکیم داوود از مساجد تاریخی و کهن اصفهان است که پیشینه احداث آن به دوره دیلمیان می‌رسد که اصفهان در آن زمان پایتخت بوده است و در زمان صفویان تعمیر و بازنگری بنیادی در آن صورت گرفت که به وضع فعلی درآمد. این عبادتگاه برای اهالی محل اطراف آن ساخته‌شده و درواقع مسجد محلی است. اگر بانیان آن می‌خواستند در بر شارع و خیابان احداث شود و همچون مسجد جامع عباسی (مسجد امام) و مسجد شیخ لطف‌الله، مدرسه علمیه چهارباغ و مسجد جامع عتیق دیدگاه و منظر مطلوب‌تر داشته باشد همان موقع این برنامه را عملی می‌کردند. خیر به‌هیچ‌وجه این مسجد محلی به خیابان احتیاج ندارد!»

او افزود: متأسفانه پس از چندی به‌رغم مخالفت مسئولان میراث فرهنگی و صاحب‌نظرانی که تخریب حمام خسرو آغا و دخل و تصرف در بافت قدیم را مغایر با قوانین و ضوابط بناهای تاریخی و اماکن قدیمی می‌دانستند حوزه عمران استانداری و شهرداری اصفهان مشترکاً شبانه با قطع برق خیابان سپه و چهل‌ستون به‌وسیله ادوات سنگین راه‌سازی به تخریب و نابود کردن این اثر تاریخی کم‌نظیر مبادرت کردند و در بامداد روز بعد مردم حیرت‌زده با ویرانه‌ای اندوه‌بار مواجه شدند.

غارت کارخانه بافندگی زاینده‌رود و فروش نیمی از باغ غدیر

پوریای ولی که از مدیران خوش‌نام و باسابقه شهرداری اصفهان بشمار می‌رود در بخش دیگری از صحبت‌های خود به برخی دیگر از اقداماتی اشاره کرد که برخلاف ضوابط قانونی صورت پذیرفته و در گزارش‌های بعدی به مبسوط به آن‌ها پرداخته خواهد شد. او با اشاره به برخی دیگر از تخریب‌ها و بی‌مبالاتی‌های شهرداری اصفهان در دوره‌های مختلف، گفت: در آن سال‌ها باآنکه انجام عملیات بنیادی در قلمرو بافت تاریخی شهر به‌دفعات برای دست‌اندرکاران متذکر و یادآوری شده بود چند مورد دیگر هم برخلاف ضوابط قانونی صورت پذیرفت که از آن جمله ساخت بنای عظیم موسوم به ارگ جهان‌نما در سطح میدانی است که به نام شریف حضرت امام حسین (ع) نام‌گذاری شده بود و در بر آن کاروانسرایی وجود داشت که دقت نظر درباره آن ازلحاظ موقعیت اهمیت بسیاری داشت.

مدیر سابق امور اجتماعی، اداری، حقوقی و املاک و قراردادهای شهرداری اصفهان افزود: همچنین احداث مغازه‌هایی برخلاف پیشینه تاریخی صفوی در بَر چهارباغ عباسی و به یغما دادن بیست‌وپنج جریب زمین کارخانه بافندگی زاینده‌رود در بر بلوار آیینه‌خانه که قبل از انقلاب برای تالار بزرگ شهر خریداری‌شده بود و به‌جای آن گروهی بسازوبفروش سوداگر مستحدثات گران‌قیمت ساخته‌اند. ضمن اینکه تغییر کاربری کارخانه‌های ریسندگی و بافندگی واقع در جنوب زاینده‌رود و اطراف خیابان چهارباغ بالا که کاربری فرهنگی داشت و فروش قریب نیمی از باغ غدیر برای برج‌سازی و مواردی دیگر که ذکر آن‌ها جز ملال خاطر و تأسف نتیجه دیگری ندارد بخشی دیگر از برنامه‌های کارشناسی نشده‌ای بود که هریک هزینه‌ای کلان بر دوش شهرداری داشته است جز افسوس و تأسف از ناآگاهی و بی‌مبالاتی متصدیانی که رسالت خود را خدمت به مردم و شهر پایتخت فرهنگ و تمدن اسلامی می‌دانسته‌اند نبوده و نیست.

او در پایان صحبت‌های خود به آیه‌ای از سوره حشر اشاره ‌کرد و افزود: فاعتبروا یا اولی الابصار.

انتهای پیام