امام موسی صدر و مقاومت در برابر صهیونیسم

این گرفتاری فقط به بلاد هم‌مرز با سرزمین اشغالی اختصاص ندارد و همۀ کشورهای منطقه را تحت تأثیر قرار داده است. این تأثیر ابعاد سیاسی و نظامی و اجتماعی و فرهنگی دارد. البته، در همۀ این دهه‌ها بیش از همه بُعدهای سیاسی و نظامی برجسته بوده است و کمتر به دیگر ابعاد توجه شده است.
امام موسی صدر از سال 1959 میلادی به لبنان آمد؛ یعنی حدود یک دهه بعد از اعلام موجودیت رژیم اشغاگر و نخستین رویارویی‌ها با این رژیم. در همان سال‌های نخست هم اسرائیل تجاوزاتی به خاک جنوب لبنان داشت، اما فراگیرترین حملۀ هوایی در سال 1970 میلادی بود که در هجومی بی‌سابقه پنجاه روستای جنوب لبنان را بمباران کرد و عدۀ زیادی از اهالی جنوب آواره شدند و مهاجرت به بیروت شدت گرفت. و از این سال این موضوع بخشی از فعالیت‌های امام صدر را متوجه خود کرد.

همین توجه امام صدر به زیاده‌خواهی‌های این رژیم باعث شد پروژه‌های فکری و فرهنگی و اجتماعی امام صدر به اندازۀ دهۀ اول حضورش در لبنان نباشد. امام صدر که خود را مسئول جان و حرمت انسان می‌دانست، همۀ تلاشش را برای مقابله با این رژیم به کار گرفت. تأسیس مقاومت لبنانی و مشخصاً جنبش امل در این بستر شکل گرفت. از این روست که امام صدر را امام مقاومت می‌خوانیم. همین زمینه‌ بود که باعث شد پس از پیروزی انقلاب ایران مقاومت رشد چشمگیری کند و بازویی توانمند در منطقه باشد.
اما نکته پراهمیت نگاه فراگیر امام موسی صدر به موضوع مقاومت است. در نگاه امام موسی صدر مقاومت فقط بُعد نظامی نداشت. او مقاومت را مسئله‌ای چند بعدی می‌دید. او از «جامعه مقاوم» سخن می‌گفت. جامعه مقاوم جامعه‌ای مقتدر فقط در بعد نظامی نبود؛ بلکه واجد ابعاد اقتصادی و فرهنگی مقاومت هم بود. این نگاه آثار جالب توجهی در رویکرد امام صدر داشت.
شاید دور از باور باشد، اما امام صدر تأکیدش بر همزیستی را هم بُعدی از مقاومت می‌دید. او معتقد بود که نگاه نژادی و طبقه‌ای به انسان در ژرفای ایدئولوژی صهیونیست‌ها قرار دارد. در واقع، در نگاه صهیونیست‌ها انسان‌ها در یک طبقه نیستند و برخی برتر از دیگران‌اند. از این روست که یکی از استراتژی‌های این رژیم از بدو تأسیس تا امروز تفرقه‌افکنی بوده است. نگاهی کمی عمیق‌تر و دقیق‌تر نشان می‌دهد این موضوع فقط به مسلمانان اختصاص ندارد و حتی کشورهای غربی هم گرفتار این نگاه نژادپرستانۀ صهیونیست‌ها هستند.

امام صدر با این نگاه همزیستی را نقطۀ مقابل نگاه نژادپرستانۀ آنان تلقی می‌کرد و اعتقاد داشت همزیستی لبنانی خودش نه تنها مقابله با زیاده‌خواهی‌های صهیونیسم، بلکه نفیِ تفکر آنان است. امام صدر در یکی از سفرش‌هایش به آلمان در کنفرانسی مطبوعاتی دربارۀ فلسطین سخن گفت. در آنجا نیز در ابتدای سخنانش بر اهمیت گفت‌وگو و تعامل  شرق و غرب تأکید کرد. او آسیب مسیحیان و مسیحیت از نگاه نژادپرستانۀ صهیونیست‌ها را اگر بیش از مسلمانان و اسلام نمی‌دید، این آسیب را کمتر هم تلقی نمی‌کرد. با این نگاه امام صدر حتی در پروژۀ مقاومت هم همزیستی مسلمانان و مسیحیان را مطرح و در عمل هم آن را پیگیری می‌کرد.
با این توضیحات، نگاه امام صدر به مقاومت و به دست دادن مؤلفه‌ها و ابزارهای مقاومت در اندیشه و عمل او ارزش پژوهش و بررسی دارد.

* نماینده جنبش امل لبنان در ایران