اعوانی: زندگی بدون پژوهش، شایسته زیستن نیست / گلشنی: اخلاق در دانشگاه‌ها از بین رفته است!

به گزارش مبلغ به نقل از ایسنا موسی نجفی- رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی- صبح امروز دوشنبه (۲ بهمن) در مراسم بزرگداشت هفتمین روز درگذشت استاد برجسته فلسفه مرحوم کریم مجتهدی با بیان خاطراتی از مرحوم مجتهدی اظهار کرد: مرحوم مجتهدی بر روی اندیشه ملاصدار تاکید ویژه‌ای داشتند. همچنین نظم و تربیت کلاس‌ها برای آن مرحوم بسیار مهم بود. مرحوم بر روی مفاخر کشور و زبان فارسی تعصب ویژه‌ای داشتند. یکی از اندیشه‌های مرحوم گلشنی این بود که تعصب بد نیست این تعصب کورکورانه است که نباید دنبال کنیم اما تعصبی که با تحقیق باشد خوب هم است.

رئیس ‌پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با اعلام این خبر که قرار است کتابخانه تخصصی فلسفه در این پژوهشگاه راه اندازی شود گفت: در این پژوهشگاه کتابخانه تخصصی فلسفه به نام استاد مجتهدی راه اندازی می‌شود و در مراسم چهلمین روز درگذشت مرحوم ۴۰ جلد از کتاب‌های استاد مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرید.

کریم مجتهدی اهل تظاهر و خودنمایی نبود

در ادامه مراسم، حداد عادل- رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی- در بخشی از سخنان خود با اشاره به ویژگی‌های اخلاقی مرحوم کریم مجتهدی و بیان خاطراتی که از آن مرحوم داشته‌اند اظهار کرد: من دانشجوی دکتر مجتهدی نبودم اما همیشه به چشم یک استاد به او نگاه می‌کردم. مجتهدی در فلسفه رنسانس سرآمد بود و از علاقمندان این مکتب بود و در احوال و افکار سید جمال الدین اسد آبادی تحقیق کرد و کتاب‌ها و مقاله‌های زیادی این راستا نوشت. از دیگر ویژگی‌های اخلاقی آن مرحوم این بود که اهل تظاهر و خودنمایی نبود و رسم شهرت طلبی پیش نگرفت.

وی گفت:مجتهدی شخصیتی درون‌گرا داشت و سخن‌ران و سخن ور نبود. اصولا بسیار کم سخن بود. در جلسات بیشتر از گوینده بودن شنونده بود. در مورد زندگی ‌و گذشته خود سخنی نمی‌گفت و اهل فخر فروشی نبود. هیچ‌گاه قهقهه نمی‌زد اما همیشه لبخندی چون لبخند ژکوند بر لب داشت که نشان از آرامش درون او بود. مردی به تمام معنا با اخلاق بود و همواره با متانت و اخلاق رفتار می‌کرد. در برنامه چهرهای ماندگار با علاقه شرکت می‌کرد و خود را همواره یک معلم و مدرس می‌دانست. در ابتدای کار نوشتن به فارسی برایش آسان نبود اما با رغبت و همتی که داشت خیلی زود بر این ضعف غلبه کرد و اصرار هم داشت که مطالبش را به زبان فارسی بنویسد زیرا معتقد بود که زبان ما باید با فلسفه اروپایی آشنا شود. مجتهدی همسر اختیار نکرد و مجرد زیست. در حدود بیست سال پیش در همایشی که با هم به فرانسه رقته بودیم و وقتی در خصوص همسر گفتم شمه‌ای از خاطرات خود را رو گفت که می‌شد به ازدواج ختم شود اما نشده بود.

زندگی بدون پژوهش شایسته زیستن نیست و این را در زندگی مرحوم مجتهدی می‌بینیم

در ادامه، غلامرضا اعوانی –استاد برجسته فلسفه- در خصوص شخصیت مرحوم مجتهدی ادامه داد: اگر بخواهیم در چند کلمه شخصیت مرحوم مجتهدی را خلاصه کنیم مرحوم در یک کلمه در فلسفه خلاصه می‌شد. فلسفی زندگی می‌کرد و فلسفی می‌زیست و دانشجویان را به این امر راهنمایی می‌کرد. گفتار و کردار او واقعیت داشت و عین یکدیگر بود. به تعبیر فلاسفه علم از باور شروع می‌شود ولی هر باوری هم علم نیست. باید در علم یقین باشد؛ یقین هم مراتب دارد.

این استاد فلسفه یادآور شد: مرحوم مجتهدی به دانشگاه سوربن رفت و در آنجا نزد استادان برجسته علم خود را کامل کرد. پیش استاد نشستن و زانو زدن شرط فلسفه است که متاسفانه امروز خیلی به این موضوع و مهم پرداخته نمی‌شود؛ از جمله اساتید وی «ژان وال و هانری کربن» بوده‌اند. ما در انجمن فلسفه خیلی از ایشان دعوت می‌کردیم. یکی از خصوصیات ایشان این بود که همیشه صحبت‌های خود را با فلسفه شروع می‌کرد. تعریفی که از فلسفه داریم در کتاب‌های ایشان است. علم به حقایق اشیا داشتند. فلسفه تعریف‌های مختلفی دارد؛ فلسفه طولی است نه عرضی و اینگونه است که در فلسفه به حضرت حق می‌رسیم در حالی که از علوم روزمره این امر استخراج نمی‌شود. فلسفه علم بدون پیش فرض است. در هیچ یک از علوم به معرفت نفس نمی‌رسیم اما در فلسفه به این امر می‌رسیم که دردنیا برای چه هستیم و فلسفه رسالت ما چیست؟ زندگی بدون پژوهش شایسته زیستن نیست و این را در زندگی مرحوم مجتهدی می‌بینیم.

اعوانی تاکید کرد: در هیچ یک از کشور اسلامی شاهد حکمت نیستیم به جز ایران اما سایر کشورهای اسلامی علم کلام دارند. دنیای امروز تشنه حکمت است و بزرگان حکمت در دنیای فرهنگی ایران بوده‌اند و هر جایی پایتخت بوده مهد حکمت بوده است وقتی دانشگاه تهران تاسیس شد فلسفه غرب به طور علمی وارد دانشگاه تهران شد و مرحوم مجتهدی سهم بسیار بزرگی در فلسفه داشت. به فلسفه غرب و اسلامی توجه زیادی داشت. در مورد فلسفه یونان هم کتاب دارد. یعنی یک وجه نداشت و اندیشه‌های همه فلاسفه را مورد بررسی قرار داده‌ است. آفت دانشگاه ما این است که استاد را رها می‌کنیم. متاسفانه از مرحوم استاد مجتهدی خیلی استفاده نکردیم.

مدرسه جایی است که دانش‌آموز فقط به تعلیم و تعلم فکر کند

در ادامه، حسین کلباسی- شاگرد مرحوم مجتهدی- گفت: مرحوم مجتهدی درد و دغدغه تعلیم و آموزش به معنای واقعی را داشت. وی فرهنگ و غنای فرهنگ را به آموزش‌های دقیق و آگاهانه منوط می‌دانست.تاکید داشت که مدرسه جایی است که دانش‌آموز فقط باید به تعلیم و تعلم فکر کند نه چیز دیگری. دکتر مجتهدی به عنوان یک استاد این سوال را مطرح می‌کرد که دانشگاه و مدرسه امروز ما چه جایگاهی در هندسه فرهنگی کشور دار و چه باید بکنیم؟ چه انتظاری از مکان‌های آموزشی داریم؟ این سوال همواره مرود نظر آن مرحوم بود.

فرهنگ در کشور ما بعد از انقلاب فراموش شده است

استاد مهدی گلشنی- استاد فلسفه- نیز در خصوص شخصیت مرحوم مجتهدی گفت: مرحوم مجتهدی دغدغه فرهنگی داشت. شاید اکثر کتاب‌های مرحوم فلسفی باشد اما فرهنگ برای ایشان خیلی مهم بود. ۶۰ سال گذشته در آمریکا حرفی از فلسفه نبود اما اکنون حتی فیزیکدانان هم به سراغ فلسفه می‌روند. اما ما هنوز در دانشگاه‌های خود به فلسفه کاری نداریم. استاد مجتهدی روی این موضوع که برای علم هم باید به فلسفه روی بیاوریم تاکید داشتند امروز ما سنت فلسفی را باید بدانیم.

وی گفت: من متخصص فلسفه غرب هستم اما معتقد به آن نیستم. باید علاوه بر مطالعه فلسفه غرب و فلسفه مکتب ملاصدار و سهروری و سیر اندیشمندان را هم در نظر داشته باشیم تا به فلسفه اصلی برسیم. لزوم احساس دانشجو بودن هم از توصیه‌های آن مرحوم بود. یکی دیگر از دغدغه‌های ایشان مسئله ضعف خود باوری در خودمان است. آن مرحوم بر واژه‌های فارسی خیلی تاکید داشت. چرا باید تابلوها و ساختمان‌ها و مغازه‌های ما با فرهنگ غرب باشد.

این استاد فلسفه گفت: مرحوم مجتهدی بر سید جمال‌الدین اسد آبادی هم نقد بسیار خوبی داشتند. پوزیتیویسم بر علوم ما حاکم است یکی از فلیسوفان علمی گفت تبعیت از پوزیتیویسم علم را عقب می‌اندازد. مرحوم مجتهدی فیلسوف بودند اما مهمترین دغدغه‌های فرهنگی را داشتند. دانشگاه‌های فعلی ما در این باره عقب هستند و این را با پنجاه سال سابقه می‌گویم. یک کتاب درباره تمدن اسلامی نمی‌بینم. در شورای عالی انقلاب فرهنگی بارها مطرح کردم باید رصدی از دانشگاه و مدارس داشته باشیم ببینیم چه فرهنگی حاکم است؟ اخلاق در دانشگاه نمانده و برای این چه کاری انجام داده‌ایم؟ کجا صدا و سیما برنامه‌ای را صرف خود باوری کرده‌ است؟ مرحوم مجتهدی موضوعاتی خاص در خصوص‌ فرهنگ داشت که بسیار بسیار مهم است و باید به آن پرداخته شود.