از «خوالین» و «پَپِگ» چه می‌دانید؟

رائد ناصری‌فر ـ معاون میراث فرهنگی ایلام ـ در گفت‌وگو با ایسنا درباره میراث ناملموسی که به نام «خوالین» ثبت ملی شده است، توضیح داد: ما برای انجام کارهای سخت یک ضرب‌المثل کُردی داریم که می‌گوید «انگار نمک کشیدی»، حالا چرا این ضرب‌المثل و در چه شرایطی کاربرد دارد؟ در قدیم، برداشت نمک یا «خوالین» کار طاقت‌فرسایی بوده که به صورت گروهی در فصل پاییز در مناطق گرمسیر انجام می‌شد. مردان با ابزار و ادوات از صبح زود به این مناطق می‌رفتند و سنگ نمک را با مشقت از رودخانه به‌دست می‌آوردند و در چند مرحله آن را پالایش می‌کردند.

او افزود: پس از برداشت، سهم دام و طبیعت را تقسیم می‌کردند و این روند تا شب ادامه داشت. بخشی از کار به عهده زنان نیز بود که ناخالصی‌های نمکِ برداشت شده را جدا می‌کردند. رسم بر این بود که با مقداری از آن نمک برای شام نانی به نام «پَپِگ» (پَه‌پِگ) بپزنند؛ چراکه به خوش یمنی آن اعتقاد داشتند و می‌خواستند برکت نمکِ برداشت شده را همان شب بر سر سفره‌هایشان بیاورند.  

ناصری‌فر درباره اقدامات حفاظتی که پس از ثبت «خوالین» انجام شده است، گفت: در حال حاضر مستند آن در دست تولید است و وزراتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی برای تهیه این مستند سرمایه‌گذاری کرده است. همچنین برای تهیه مستند رادیویی آن اقداماتی شده است. «خوالین» میراثی است که قابلیت ثبت در یونسکو را دارد و باید پرونده آن را متناسب با شاخص‌های یونسکو آماده کنیم و برای ثبت آن در فهرست میراث جهانی تلاش کنیم.   

معاون میراث فرهنگی ایلام درباره نان «پَپِگ» که در فهرست آثار ناملموس این استان نیز ثبت شده و به نوعی در پیوند با «خوالین» است، توضیح داد: این نان قدمتی طولانی دارد و در زمان‌های قدیم برای پخت آن از آرد بلوط استفاده می‌کردند. «پَپِگ» با ترکیب نمک، آرد، پیاز، زردچوبه و آب تهیه می‌شود. خمیری نسبتاً پهن و بزرگی دارد که آن را زیر خاکستر زغال قرار می‌دهند تا بپزد. معمولا این غذا توسط مردان پخته می‌شد و به دلیل قوتی که داشت غذای چوپان‌ها بود.   

ناصری‌فر در ادامه گفت: آثاری که در فهرست میراث ناملموس ثبت می‌شوند، معمولا میراثی هستند که در خطر فراموشی قرار گرفته‌اند. فرهنگ‌ و خرده فرهنگ‌ها به ثبت نمی‌رسند، چون مردم آن‌ها را می‌شناسند و بخشی از زندگی‌شان است، اما میراثی چون برداشت نمک که ممکن بود روزی فراموش شود به ثبت رسید. همچنین پاسداری و حفاظت از این آثار پس از ثبت بسیار مهم است و در این راستا از سال گذشته آیین‌نامه جدیدی با امضای معاون اول رییس‌جمهور درباره پاسداری از میراث ناملموس پس از ثبت به استان‌ها ابلاغ شده است و ما طبق این آیین‌نامه موظفیم اقداماتی برای حفاظت از آثار انجام دهیم.

«برداشت نمک» در سال ۱۳۹۸ به شماره ۱۹۸۴ و با نام «خوالین» در فهرست میراث ناملموس کشور به ثبت رسیده است. «خوالین» برگرفته از نام رودخانه قدیمی نمکی در چند ده کیلومتری حوالی شهر ایلام است. این رودخانه یکی از شورترین رودخانه‌های طبیعی ایران است که در گذشته تأمین‌کننده نمک غذایی شهرستان‌های مختلف استان ایلام بوده است.  

انتهای پیام