از بیداد تا سیزده؛ ۹ آلبوم جریان‌ساز موسیقی ایران

مجله سه نقطه: موسیقی ایران همیشه پر از فراز و نشیب بوده و جنجا‌ل‌های مختص خودش را داشته‌است. در این مطلب قصد داریم ۹ آلبوم جریان‌ساز موسیقی ایران را به شما معرفی کنیم.

۱. بیداد – همایون

محمدرضا شجریان و پرویز مشکاتیان

آلبوم بیداد یک آلبوم دوتکه بود. بخش اول حاصل همراهی محمدرضا شجریان و پرویز مشکاتیان و گروه عارف و بخش دوم یک اجرای خصوصی از شجریان و غلامحسین بیگجه‌خانی، که هر دو در دستگاه همایون اجرا شده بودند. آلبوم با قطعه‌ای درخشان شروع می‌شد که بعد‌ها به یکی از مهم‌ترین ساخته‌های مشکاتیان تبدیل شد. بعد از آن ساز و آواز شجریان و مشکاتیان با غزلی از حافظ، که مضمون تلخ آن سوءتفاهم‌هایی را هم پیش آورد که البته به خیر گذشت. بیداد سرآغاز همکاری‌های بعدیِ شجریان و مشکاتیان به‌عنوان یک زوج موفق هنری شد.

۲. گل صدبرگ

شهرام ناظری و جلال ذوالفنون

گل صدبرگ از آثار نوآورانه موسیقی سنتی ایرانی بود. کاری ماندگار و جریان‌ساز که با همکاری جلال ذوالفنون و صدای شهرام ناظری به یکی از پرمخاطب‌ترین آلبوم‌های موسیقی سنتی تبدیل شد. برخوردی که در این اثر با ساز سه‌تار (که همیشه سازی محفلی و خصوصی تلقی می‌شده) شد، یعنی تشکیل گروه سه‌تارنوازان، از مهم‌ترین جلوه‌های نوآوری در این کار بود. همچنین ملودی‌های ناب و ماندگار و اجرای دراماتیک آواز توسط خواننده از دیگر مشخصه‌های گل صدبرگ بود. واکنش مخاطبان به این کار هم جالب بود. برای مثال تصنیف «اندک اندک» بار‌ها با تصاویری از رزمندگان از تلویزیون پخش شد.

۳. نیلوفرانه

عباس خوشدل و علیرضا افتخاری

نیلوفرانه عنوان پرفروش‌ترین و پرمخاطب‌ترین آلبوم رسمی تاریخ موسیقی ایران را به خود اختصاص داده است. علیرضا افتخاری که از میانه دهه شصت خود را به‌عنوان خواننده‌ای توانمند در موسیقی ایران معرفی کرده بود، با این اثر مرز‌های محبوبیت را درنوردید و صدایش شنیده شد. نیلوفرانه اولین آلبومی بود که تلویزیون برای قطعاتش کلیپ‌های اختصاصی ساخت. نیلوفرانه همچنین ادامه مسیر علیرضا افتخاری را تغییر داد و او را از یک خواننده آواز سنتی به یک خواننده نیمه‌پاپ، نیمه‌سنتی تبدیل کرد.

۴. گل آفتابگردون

گروه آریان

نام گروه آریان یادآور گروهی موسیقایی است که قدم در راه متفاوتی گذاشته بودند و کارهای‌شان برای قشر جوان و مخاطب آن روز‌های موسیقی جذاب بود. این گروه اولین گروه رسمی پاپ در بعد از انقلاب بود. آشنایی دو عضو اصلی آن یعنی «علی پهلوان» و «پیام صالحی» در دوران خدمت سربازی شکل گرفت و برای شروع گروهی متشکل از ویلن، گیتار به سبک ایرانی و دو خواننده اصلی با لحن و نوایی متفاوت، که در پشت این نوا‌ها خانم‌هایی به‌عنوان همخوان حضور داشتند تشکیل دادند. گل آفتابگردون اولین آلبوم این گروه بود که با ۱۰ ترانه در سال ۷۹ منتشر شد.

۵. دهاتی

شادمهر عقیلی

شادمهر عقیلی فعالیت رسمی موسیقایی را در ۱۶ سالگی و با نواختن پیانو شروع کرد و پس از آن به ترومپت و ویلن پرداخت و در سال ۷۶ از طرف هنرستان به همراه فؤاد حجازی به تلویزیون رفت. اولین آلبوم با صدای شادمهر که قطعات آن بار‌ها از تلویزیون پخش شد، «معبود» نام داشت و آلبوم بعدی‌اش دهاتی بود که با انتشار در سال ۷۸ تحولی جدی را در موسیقی پاپ بعد از انقلاب موجب شد. آلبوم دهاتی شامل ۱۰ ترانه است و به گفته برخی بیش از ۱۰ میلیون تیراژ داشته است.

۶. دوستت دارم

ناصر عبداللهی

ناصر عبداللهی از صدا‌های غیرمقلد موسیقی پاپ بعد از انقلاب بود. در موسیقی به گفته خودش تحت تأثیر ابراهیم منصفی بود و در شعر و ترانه به محمدعلی بهمنی تمایل زیادی داشت. یکی از پرطرفدارترین آلبوم‌های ناصر، آلبوم دوستت دارم بود که با همراهی دکلمه پرویز پرستویی در سال ۷۹ منتشر شد و ترانه ناصریا در این آلبوم موجب شهرت گسترده او شد. بعضی منتقدان عبداللهی گفتند ناصریا کاری اسپانیولی است و از ملودی‌های جیپسی کینگز گرفته شده است، اما وی معتقد بود که چنین نیست و کار، ریتم عربی دارد.

۷. نسیم وصل

محمدجواد ضرابیان و همایون شجریان

آلبوم نسیم وصل در سال ۸۲ با خوانندگی همایون شجریان منتشر شد. زمان زیادی از انتشار اولین آلبوم همایون شجریان نگذشته بود که قطعات آن بر سر زبان‌ها افتاد. همکاری همایون با محمدجواد ضرابیان، به آلبومی انجامید که شامل چند تصنیف و یک آواز در دستگاه همایون بود و حال و هوای آلبوم بیش از آن‌که به کار‌های شجریان پدر نزدیک باشد، به کار‌های علیرضا افتخاری شبیه بود. همایون با گام اولی که برداشت هم تشخص صدا و هم استقلالش از لحن و سبک موسیقایی پدر را به مخاطبانش نشان داد.

۸. حسرت

محمد اصفهانی

محمد اصفهانی موسیقی را با خوانندگی سنتی شروع کرد و در ادامه آهسته به موسیقی پاپ گرایش پیدا کرد و تلاش کرد شکلی از آواز ایرانی را در موسیقی پاپ بازسازی کند. آلبوم حسرت دومین آلبوم او پس از آلبوم گلچین بود که در فضایی آیینی منتشر شده بود. استقبال از چند ترانه آلبوم حسرت، به خاطر مضامین خاص و نیز پخش مکرر از تلویزیون چشمگیر و قابل توجه بود. گفته می‌شود این آلبوم در دو هفته اول انتشارش ۲۰۰ هزار نسخه فروش داشته است.

۹. من خود آن سیزدهم

محسن چاوشی

آلبوم «من خود آن سیزدهم» نماد موجی نو در موسیقی پاپ ایران تفسیر شده است. تهیه و تنظیم این اثر، به گفته سازندگانش بیش از سه سال زمان برد. گفته می‌شود سفارش اولیه این آلبوم از طرف حوزه هنری به محسن چاوشی داده شده و در آن زمان تکلیف شده بود که این آلبوم طی یکی دو ماه آماده شود. تحلیلگران موسیقی معتقدند محسن چاووشی با این آلبوم بود که پوست‌اندازی کرد و به‌عنوان چهره‌ای مؤلف و اثرگذار در موسیقی پاپ ایران خودنمایی کرد.