اختلال سلوک؛ همه‌چیز درباره این اختلال رفتاری کودکان

اختلال سلوک (CD) مسئله‌ای مربوط به سلامت روان است که به‌صورت رفتارهای پرخاشگرانه و نافرمانی بروز می‌کند. این مسئله بیشتر گریبان‌گیر کودکان و نوجوانان می‌شود. برای درمان آن هم باید به روش‌های مختلف روان‌درمانی و گفتاردرمانی متوسل شد.

اختلال سلوک چیست؟

این اختلال وضعیتی است که کودکان و نوجوانان دچار آن می‌شوند. کودکان درگیر این اختلال از آزاررساندن به مردم و انجام‌دادن کارهای ناشایست لذت می‌برند. آنها نامهربان و اغلب خشن می‌شوند و به احساسات دیگران اهمیتی نمی‌دهند. این رفتارها فراتر از اذیت‌کردن، قلدری یا بدرفتاری هستند. کودکان مبتلا به این اختلال اغلب قوانین و هنجارهای اجتماعی را زیر پا می‌گذارند.

البته اگر کودکان و نوجوانان در دوره‌ای از زندگی دچار مشکلات رفتاری شوند، نمی‌توان گفت که به این اختلال مبتلا شده‌اند. این رفتارها زمانی اختلال محسوب می‌شوند که طولانی‌مدت باشند. علاوه بر این، چنین رفتارهایی باید برخلاف هنجارهای پذیرفته‌شده در اجتماع باشند و زندگی روزمره کودک یا خانواده او را مختل کنند.

شباهت و تفاوت اختلال سلوک و نافرمانی مقابله ای

هر دو اختلال ناشی از عوامل ژنتیکی، محیطی و روانی هستند و گاهی یکی پس از دیگری یا هم‌زمان بروز می‌کنند. این اختلالات را می‌توان به‌کمک روان‌پزشک درمان کرد. شدت و ضعف هر دو اختلال به کودک و محیط اطراف او بستگی دارد و معمولا هر دو اختلال سبب مشکلات یکسانی می‌شوند که مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از:

• کودکان سرکش می‌شوند و از قوانین جامعه یا خانواده خود تبعیت نمی‌کنند.
• ممکن است این اختلالات با مشکلاتی از قبیل ADHD، اختلالات خلقی، اضطراب یا افسردگی همراه شوند.

هرچند اختلال سلوک و نافرمانی مقابله‌ای بسیار شبیه هم هستند، تفاوت‌هایی هم دارند. رفتار کودکی که دچار نافرمانی مقابله‌ای است، نشان می‌دهد که او از کنترل‌شدن توسط جامعه یا عزیزانش متنفر است. این مسئله درباره کودکی دچار اختلال سلوک هم صدق می‌کند. با وجود این، کودک دچار اختلال سلوک در واکنش به تنفر از احساس کنترل‌شدن، اغلب آگاهانه و یا حتی ناخودآگاه تلاش می‌کند تا دیگران را کنترل کند.

چه کسانی دچار اختلال سلوک می‌شوند؟

این اختلال بر کودکان و نوجوانان اثر می‌گذارد؛ برخی از کودکان پیش از ۱۰سالگی به آن مبتلا می‌شوند، اما معمولا بازه سنی مبتلایان ۱۰ تا ۱۹ سال است. همچنین پسران بیش از دختران دچار این عارضه می‌شوند. میانگین سنی پسرانی که این مشکل را دارند ۱۲ سال است. این میانگین سنی در دختران ۱۴ تا ۱۶ سال تخمین زده می‌شود.

نشانه‌های اختلال سلوک در کودکان

رفتارهای رایج ناشی از این نوع اختلال به‌تدریج و در طول زمان خود را نشان می‌دهند. کودکان مبتلا به این اختلال معمولا رفتارهای تکانشی دارند و کنترل‌کردن آنها بسیار دشوار است. این کودکان در ظاهر نگران احساسات هیچ‌کس نیستند.

۴ رفتار اصلی مبتلایان به این اختلال عبارت‌اند از:

• پرخاشگری با افراد و حیوانات یا نقض حقوق اساسی دیگران.
• تخریب اموال.
• فریب‌دادن، دروغ‌گویی یا دزدی.
• نقض جدی قوانین.

۱. رفتارهای پرخاشگرانه

۲. تخریب اموال

تخریب اموال ممکن است به‌شکل آتش‌‌افروزی عمدی، خراب‌کاری یا تخریب اموال دیگران انجام شود.

۳. فریب و دروغ و دزدی

• دروغ‌گفتن برای جلب‌توجه دیگران یا اجتناب از انجام مسئولیت؛
• سرقت از افراد یا فروشگاه‌ها؛
• ورود غیرقانونی به خانه‌ یا مغازه دیگران به قصد سرقت.

۴. نقض قوانین

• قانون‌شکنی بدون هیچ دلیل روشنی؛
• غیبت یا فرار از مدرسه؛
• فرار از خانه؛
• زیرپاگذاشتن مکرر قوانین تعیین‌شده توسط والدین.

سایر نشانه‌های رایج اختلال سلوک

• مصرف بی‌رویه الکل یا مواد مخدر؛
• روابط جنسی مکرر و پرخطر؛
• به‌راحتی ناامیدشدن؛
• تلاش نکردن برای پنهان‌کردن رفتارهای پرخاشگرانه؛
• پشیمان‌نبودن از کارهای ناشایست خود؛
• ناتوانی در ایجاد و حفظ روابط دوستانه.

در نهایت باید این نکته را متذکر شویم که سرکشی‌های گاه‌به‌گاه در دوران کودکی و نوجوانی مسئله عجیبی نیست. این مشکل در چنین سنینی رایج است و با اختلالات رفتاری تفاوت دارد. نشانه‌های اختلال سلوک معمولا مخرب و تکرارشونده هستند.

آیا بزرگ‌سالان هم دچار این اختلال می‌شوند؟

هرچند اختلال سلوک در میان کودکان و نوجوانان رواج دارد، ممکن است بزرگ‌سالانی را هم ببینید که دچار این اختلال شده‌اند. بزرگ‌سالانی که با این اختلال درگیرند، ممکن است در حفظ شغل یا روابط شخصی خود با مشکل مواجه شوند. آنها اغلب مستعد بروز رفتارهای غیرقانونی یا خطرناک هستند. این اختلال در بزرگ‌سالان خود را به‌شکل اختلال شخصیت ضد اجتماعی نشان می‌دهد.

عواملی که کودکان را مستعد اختلال سلوک می‌کنند

مسائل مختلفی کودکان را بیش از دیگران در معرض ابتلا به اختلال سلوک قرار می‌دهند. این مسائل ترکیبی از عوامل ژنتیکی‌بیولوژیکی و محیطی هستند.

مهم‌ترین عوامل ژنتیکی‌بیولوژیکی مؤثر در بروز این اختلال عبارت‌اند از:

• مقدار زیاد هورمون تستوسترون در بدن فرد؛
• سابقه آسیب‌های مغزی شدید، تشنج و آسیب‌های عصبی.

عوامل محیطی زمینه‌ساز این اختلال هم عبارت‌اند از:

• داشتن والدین یا خواهر و برادر مبتلا به این اختلال؛
• نبود نظارت کافی در خانه؛
• درگیری مدام والدین با یکدیگر؛
• والدین دچار اعتیاد به الکل یا مبتلا به افسردگی؛
• ابتلای والدین به ADHD یا اختلال دوقطبی یا اسکیزوفرنی؛
• زندگی در محیط‌های اجتماعی و اقتصادی نامناسب و تجربه استرس‌های اقتصادی و اجتماعی؛
• تجربه سوءاستفاده یا بی‌توجهی در دوران کودکی؛
• آزارواذیت‌شدن یا داشتن دوستانی با رفتارهای مخرب؛
• در دسترس بودن مواد مخدر و افزایش جرم و جنایت در محل زندگی کودک.

این عوامل محیطی در ابتلا به اختلال سلوک نقش دارند. بااین‌حال، کودکان و نوجوانانی که در خانواده‌های سالم زندگی می‌کنند هم ممکن است دچار این اختلال شوند.

اختلال سلوک در dsm5

زمانی که فرد مبتلا به این اختلال به کارشناسان سلامت روان مراجعه می‌کند، آنها بر اساس dsm5 یا راهنمای تشخیص آماری اختلالات روانی، این مشکل را تشخیص می‌دهند. این کارشناسان به‌کمک ابزارهایی نظیر مصاحبه و ارزیابی‌های ویژه مشکل را تشخیص می‌دهند. در این فرایند، از گزارش‌ها و شرح حال‌هایی که والدین، خواهر و برادر، دوستان و معلمان کودک ارائه می‌کنند هم کمک می‌گیرند تا رفتارهای کودک را کاملا درک کنند.

این اختلال چگونه درمان می‌شود؟

۱. آموزش مدیریت والدین

هدف از این آموزش این است که والدین کودک برای ایجاد نظم و انضباط در کودک رفتارهای مناسبی داشته باشند.

۲. روان‌درمانی

این اصطلاح برای توصیف انواع تکنیک‌های درمانی به کار می‌رود که هدف از آنها کمک به فرد برای شناسایی و تغییر احساسات، افکار و رفتارهای نگران‌کننده است. کارشناسان سلامت روان به والدین و کودک کمک می‌کنند تا حمایت، آموزش و راهنمایی لازم را دریافت کنند. معمولا هدف روان‌درمانی، بهبود زندگی خانوادگی و اوضاع کودک در مدرسه است و باید بر بهبود پویایی خانواده، عملکرد تحصیلی و رفتارهای کودک تمرکز شود.

۳. آموزش مدیریت خشم

هدف از کنترل خشم این است که احساسات عاطفی کودک و برانگیختگی فیزیولوژیکی ناشی از خشم در او کاهش پیدا کند. شما نمی‌توانید از شر چیزها یا افرادی که کودک را عصبانی می‌کنند خلاص شوید یا از آنها کاملا دوری کنید. با آموزش مدیریت خشم، کودک یاد می‌گیرد چگونه به محرک‌ها واکنش نشان بدهد.

۴. درمان مبتنی بر بهبود جامعه

این نوع درمان متشکل از برنامه‌های منظم برای کاهش رفتارهای مخرب در مدارس و خانه‌هاست.

معمولا متخصصان برای درمان مستقیم اختلال سلوک از دارو استفاده نمی‌کنند. بااین‌حال چون این اختلال با سایر مشکلات مربوط به سلامت روان همراه است، گاهی برای درمان این مشکلات از دارو کمک گرفته می‌شود.

آیا می‌توان از این اختلال پیشگیری کرد؟

در حال حاضر، برای پیشگیری از اختلال سلوک هیچ روشی وجود ندارد. با وجود این، بسیاری از مشکلات مرتبط با این اختلال قابل‌پیشگیری‌ هستند. هوشیاری و تشخیص نشانه‌های این اختلال، به کاهش آنها در زندگی و روابط خانوادگی و دوستانه کودک کمک می‌کند.

چگونه از کودک مبتلا به اختلال سلوک مراقبت کنیم؟

اگر فرزند شما دچار این اختلال است، علاوه بر کمک متخصصان، به توجه و مراقبت شما هم نیاز دارد. مهم‌ترین روش‌ها برای مراقبت از چنین کودکانی عبارت‌اند از:

• درباره اختلال سلوک و روش‌های درمانی جدیدش مطالعه کنید.
• با یک کارشناس سلامت روان که در زمینه تشخیص و درمان این اختلال تخصص دارد، مشورت کنید.
• گزینه‌های موجود برای درمان کودک را بررسی کنید. درمان باید هم فردی و هم خانواده‌محور باشد تا نیازهای کودک برآورده شوند.
• دنبال گروه‌ها یا سازمان‌هایی برای حمایت از خانواده خود بگردید.

کودک دچار اختلال سلوک چه زمانی باید به پزشک مراجعه کند؟

در یکی از این ۳ حالت باید با کارشناس سلامت روان صحبت کنید:

• کودک نشانه‌های ابتلا به اختلال سلوک را دارد؛
• رفتارهای او تشدید شده‌اند؛
• زندگی خانوادگی یا تحصیل کودک مختل شده است.

اگر فرزند شما رفتاری می‌کند که به دیگران آسیب می‌زند یا آنها را به خطر می‌اندازد، باید فورا مراقبت‌های پزشکی دریافت کند.

کلام پایانی

کودکان و نوجوانان نافرمان یا پرخاشگر گاهی به معضلی جدی برای والدین خود تبدیل می‌شوند. با اینکه بروز رفتارهای سرکشانه در کودکان و نوجوانان طبیعی است، مشاهده مکرر رفتارهای پرخاشگرانه در کودکان ممکن است ناشی از اختلال سلوک باشد.

تشخیص زودهنگام این اختلال و درمان آن اهمیت بسیاری دارد. اولین گام برای درمان هم صحبت‌کردن با کارشناس سلامت روان است. از درخواست کمک از چنین کارشناسانی اصلا نترسید. این افراد همیشه برای کمک‌کردن به شما آماده‌اند.

منابع دیگر: webmd

مهم‌ترین و سخت‌ترین وظیفه پدران و مادران تربیت فرزند است

تربیت کودکان شاد و سالم امروز، و انسان‌های موفق فردا