آیا گره توافق سرانجام باز خواهد شد؟

به گزارش خبرآنلاین، وین از سه‌شنبه گذشته دوباره به کانون رایزنی‌های برجامی تبدیل شده است. دیپلمات‌های اعضای برجام در سطوح مختلف در پایتخت اتریش سرگرم بحث و گفت‌وگو هستند تا برجام را به نحوی که مزایای ایران در آن قابل راستی آزمایی باشد، فعال کنند.اعضای برجام روز سه‌شنبه در چارچوب هجدهمین نشست کمیسیون مشترک برجام توافق کردند تا دو گروه کارشناسی روزهای چهارشنبه و پنجشنبه در خصوص جنبه‌های فنی و جزئیات مسائل مربوط به لغو تحریم ها مذاکره کرده و نتیجه را به کمیسیون گزارش کنند. روز جمعه بیستم فروردین ماه نیز قرار است مجددا کمیسیون مشترک در سطح معاونان و مدیران سیاسی تشکیل و بار دیگر در مورد موانع گفت و گو شود. پایگاه تحلیلی وُکس در تحلیلی در خصوص موانع پیش روی دو کشور برای دستیابی به یک توافق نوشت:

ایران و آمریکا گامی کوچک در راستای احیای برجام برداشته اند، اما موانع اصلی تا قبل از احیای کامل آن پابرجا هستند. ایالات متحده و ایران در پی اولین روز جلسات دیپلماتیک پرمخاطره و غیرمستقیم که در حال حاضر در وین، اتریش برگزار می شود، گام اولیه و محتاطانه ای را برای احیای توافق هسته ای 2015 برداشتند. اما در بهترین حالت گامی کوچک بود. این تضمین نمی کند که دو طرف به اجرای کامل مفاد این توافق بپردازند. توافقی که دونالد ترامپ رئیس جمهور پیشین آمریکا در سال 2018 از آن خارج شد.

در جلسات وین همه امضا کنندگان توافق هسته ای – ایران ، روسیه ، چین ، فرانسه ، انگلیس و آلمان – و همچنین اتحادیه اروپا شرکت داشتند. اما ایالات متحده آمریکا و جمهوری اسلامی ایران مستقیماً با یکدیگر صحبت نکردند ، زیرا ایران از این کار امتناع ورزید. در همین راستا هر یک جداگانه با طرف های دیگر دیدار کرده و از طریق واسطه های اروپایی با یکدیگر ارتباط برقرار کردند.

میزان تنش ها بالاست، هیچ از طرفین نمی خواهند اینگونه جلوه دهند که تسلیم طرف مقابل شده اند.  اهمیت ماجرا تا آنجا بود که هیأت نمایندگی ایالات متحده به سرپرستی رابرت مالی، در هتلی آن طرف خیابان از جایی که ایرانی ها جلسات خود را در هتلی نزدیک به آن برگزار می کردند ، محلی که دیپلمات های اروپایی را ملزم به رفت و برگشت های مکرر نیز می کرد.

با همه پیچیدگی های موجود ایران و آمریکا به یک توافق کوچک دست یافتند که ایجاد کارگروه ها بود. مساله ای که بر اساس استانداردهای دیپلماتیک نیز یک نوع پیشرفت محسوب می شود.

اولین کارگروه بررسی خواهد کرد که چگونه ایالات متحده می تواند به توافق هسته ای برگردد ، یعنی با لغو تحریم هایی که دولت ترامپ پس از خروج آمریکا از ایران اعمال کرد. مورد دوم بررسی می کند که چگونه ایران می تواند به تعهدات کامل خود در توافق برگردد و از این کشور می خواهد بار دیگر برنامه هسته ای خود را محدود کند.

ند پرایس سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا دور نخست مذاکرات درباره توافق هسته‌ای با ایران را «یک گام سازنده و رو به جلو» خواند.

پایگاه وکس در ادامه از قول ناظران و تحلیل گران نوشت: این حرکت اولیه ممکن است چندان بزرگ به نظر نرسد ، زیرا فقط فرآیندی را برای بحث در مورد چگونگی بازگشت هر دو کشور به توافق هسته ای ایجاد می کند.

اسفندیار باتمانقلیچ تحلیلگر مسائل بین المللی گفت: واقعیت این است که گفتگوها در سطح فنی ادامه یافته و نشان می دهد که رهبران سیاسی هر دو طرف در  خصوص نقشه کلی راه برای بازگشت به تعهدات برجامی توافق دارند.اکنون این چالش برای همه طرف ها در وین است که در 10 روز باقی مانده ، راهی روشن به جلو ترسیم کنند. این کار ساده ای نیست.

آمریکا و ایران هنوز برای دستیابی به توافق با موانعی روبرو هستند

کارشناسان می گویند که تعهد مجدد ایالات متحده و ایران به توافق هسته ای، آسان تر از شش سال قبل یعنی زمان امضای آن است..

اما موانعی هم وجود دارند؛

دینا اسفندیاری مشاور ارشد خاورمیانه در گروه بحران بین المللی در همین راستا گفت:اطمینان از اینکه ایران فعالیت های هسته ای خود را محدود می کند. توافق در مورد اینکه کدام تحریم های اقتصادی ایالات متحده باید لغو شوند  و چه کسی باید ابتدا اقدام کنددر حالی که انتخابات ریاست جمهوری در ایران نیز نزدیک است.

بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران گفت که کشورش 55 کیلوگرم (تقریباً 121 پوند) اورانیوم غنی شده تا سقف 20 درصد تولید کرده است ، در حالی که این مقدار در ماه ژانویه چیزی حدود 17 کیلوگرم بود.اورانیوم غنی شده تا 20 درصد “بسیار غنی شده” تلقی می شود ، اما با غنی سازی 90 درصدی مورد نیاز برای ساخت مواد هسته ای برای بمب فاصله زیادی دارد. ایران کم کم نزدیک می شود ـ نه به آن حد مورد نیازـ حد لازم موادی برای ساخت سلاح هسته ای. با این وجود، توافق هسته ای 2015 غنی سازی اورانیوم ایران را به 3.67 درصد محدود کرد و کشور را از ذخیره بیش از 300 کیلوگرم مواد منع کرد.

برای پیشبرد در توافق، ایالات متحده می خواهد ایران ثابت کند که غنی سازی اورانیوم را تا چنین سطح بالایی متوقف کرده و ذخایر مواد خود را به سطح تعیین شده بر اساس توافقنامه 2015 کاهش داده است. این امر به بازرسان بین المللی نیاز دارد تا میزان راستی آزمایی ایران را از طریق فعالیت هایی مانند دستیابی به فیلم از دوربین های داخل برخی از تأسیسات هسته ای یا حتی بازدید حضوری از سایت ها تأیید کنند که این امر زمان بر است.

مانع دوم مسئله تعیین توالی است: آیا ایالات متحده باید قبل از بازگشت ایران به تعهداتش ، تحریم ها را لغو کند ، یا اینکه ایران قبل از بازگشت مجازات های مالی باید ثابت کند که از قوانین پیروی می کند؟ به گفته کارشناسان ، هیچ یک از دو طرف نمی خواهند اول حرکت کنند ، و این یک مانع بزرگ و اصلی است.

یک مساله مرتبط دقیقاً این است که ایالات متحده باید کدام تحریم ها را حذف کند. تهران می خواهد تقریباً همه تحریم ها در ازای بازگشت به تعهدات در توافق هسته ای لغو شود ، در حالی که دولت بایدن فقط می خواهد مجازات های مربوط به تلاش های هسته ای ایران را در نظر بگیرد. به گفته تحلیلگران رسیدن به توافق در این مورد سخت خواهد بود.

مانع بعدی مسئله زمان بندی است. ایران یک انتخابات ریاست جمهوری دارد که در ماه ژوئن برگزار می شود. رئیس جمهور حسن روحانی ، که عامل اصلی مذاکرات بود و موفقیت سیاسی خود را بر آن می بیند ، در آستانه پایان دوره خود است و تندروها برای تصدی دفتر وی که به زودی خالی خواهد شد ، رقابت می کنند. ممکن است دولت بعدی به اندازه دولت فعلی متمایل به توافق هسته ای نباشد.

اسفندیاری همچنین گفت: شاید رهبر عالی ایران ترجیح بدهد که مذاکرات با آمریکا با استقرار دولت جدید ادامه پیدا کند.. موضوعی که به نظر می رسد ایالات متحده خیلی نگران آن نیست. رابرت مالی ، نماینده ارشد آمریکا در امور ایران ، در مصاحبه ای با NPR گفت: “ما با هر کسی که در ایران قدرت داشته باشد مذاکره خواهیم کرد.” “و اگر می توانستیم قبل از انتخابات به تفاهم برسیم ، خوب. و اگر نتوانیم ، پس از آن با هر کسی که در تهران دفتر است ادامه خواهیم داد. “

موارد دیگری نیز در این زمینه وجود دارد ، یعنی تمایل دولت بایدن برای قرار دادن برنامه موشکی ایران و حمایت از تروریسم برای مذاکره و مقاومت مداوم تهران در برابر این کار. این نگرانی ها ، در میان دیگران ، ممکن است در صورت وجود یک جلسه کامل دیگر بین مقامات در روز جمعه ایجاد شود.

اما تحولات این هفته نشان می دهد که هر دو طرف حداقل به جای دور شدن از میز، همچنان در حال گفتگو هستند. این پیشرفت است، هر چند ناچیز.

پایگاه ان پی آر نیز در مطلبی به نقل از تریتا پارسی از اعضای موسسه کوئینسی نوشت: رهبران در ایالات متحده و ایران اگر اجرای کامل توافق را از سر بگیرند، در داخل کشور با فشار روبرو خواهند شد. بسیاری از آمریکایی ها معتقدند که پس از سالها انتقاد از طرف ترامپ، این توافق برای ایران بسیار آسان بوده است.  پس از آنکه آمریکا از تعهدات خود در این معامله صرف نظر کرد ، بسیاری از ایرانیان از موفقیتی که قبلاً انتظار داشتند این توافق حاصل شود ، دست کشیدند.

ان پی آر در ادامه با اشاره به مخالفان برجام یعنی تندروها در ایران که مخالف برقراری هر گونه رابطه با غرب هستند نوشت: اسرائیل و عربستان سعودی که ایران را به عنوان یک تهدید موجودیتی می بینند از این نگران هستند که ایران از طریق فروش نفت و دسترسی به دیگر فعالیت های اقتصادی میلیاردها دلار کسب درآمد کند.

این پایگاه در پایان نوشت: برای خروج از این بن بست راه هایی وجود دارد. تحریم ها پیچیده هستند و می توانند به صورت یک به یک لغو شوند که می تواند شامل آزادسازی پولها به طور همزمان و بازگشت تدریجی ایران به تعهدات برجامی باشد. اما تحقق آن اراده سیاسی را از سوی دو طرف می طلبد و اگر روند طولانی تر شود وضعیت سخت تر خواهد شد. مخصوصا در برهه ای که انتخابات ریاست جمهوری در ایران نزدیک بوده که احتمال پیروزی تندروها در آن وجود دارد.

منابع: پایگاه وکس و ان پی آر /ترجمه: ابوالفضل خدائی
 

>>> این مطالب را هم بخوانید:

چوب جادویی وین در دست کیست؟
چرا واشنگتن برای بازگشت به برجام عجله دارد؟
گزارش سی‌ان‌ان از اتفاق نظر بر حفظ برجام در نشست وین
واکنش عراقچی به خبر توقف همکاری‌های فنی ایران و آژانس

310311