آیا پوتین ماشه را به سمت اوکراین می‌چکاند؟

مهسا مژدهی‌: میان امریکا و روسیه یک بار دیگر به خاطر موضوع اوکراین به شدت شکرآب شده است. واشنگتن مدعی شده که روس ها قد حمله دوباره به اوکراین را دارند و برای اینکار نیروهای نظامی خود را اماده کرده اند. ماجرا از آنجا شروع شد که اواخر ابان ماه، خبرهایی در مورد تجمع ده ها هزار نیروی روسیه در مرز با اوکراین منتشر شد. حتی پیش از آن هم بلینکن وزیرخارجه ایالات متحده گفته بود که امکان تکرار وقایع سال ۲۰۱۴ وجود دارد. در آن زمان گفته شد که نزدیک به ۱۰۰ هزار نفر از نیروهای نظامی روسیه با تانک و توپخانه در نزدیکی مرز اوکراین تجمع کرده‌اند. وزیرخارجه آمریکا حتی پا را از پیشبینی فراتر گذاشت و دست به تهدید روسها زد. مسئول دستگاه دیپلماسی ایالات متحده در این خصوص تاکید کرد: «ما به کرملین گوشزد کرده‌ایم که (در صورت حمله به اوکراین) منفعل نخواهیم ماند و بویژه با یک سری مجازات‌های اقتصادی بزرگ و تاثیر گذار که در گذشته از اعمال آنها خودداری کرده‌ایم واکنش سختی نشان خواهیم داد.»

با ادامه ابراز نگرانی های واشنگتن و اوکراین،  ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه غرب را به تشدید تنش ها متهم کرد.

دونباس نگرانی جدید غربیها

دونباس در مرز بین اوکراین و روسیه، تازه ترین منطقه مورد اختلاف بین دو کشور است.پوتین در سال ۲۰۱۴ دستور حمله شبه جزیره کریمه که بخشی خودمختار در اوکراین بود را داد و آن را به خاک روسیه ضمیمه کرد. حالا نگرانی های مشابهی در مورد یک منطقه دیگر وجود دارد و همین امر باعث شده تا اوکراینی ها با استفاده از سلاح های کشورهای عضو ناتو ارتشش را به این منطقه بفرستد. تا امروز یک سرباز اوکرانی در درگیری های اخیر کشته شده است. وجود این سلاح ها در دست نظامیان اوکراینی، مسکو را به شدت عصبانی کرده است. در این خصوص هفته گذشته «دیمیتری پسکوف» سخنگوی کرملین در نشستی خبری در مسکو گفت، تعداد تحریکات نظامی اوکراین به طرز چشمگیری رشد داشته و از تسلیحاتی استفاده کرده که توسط کشورهای عضو ناتو تامین می‌شود که نقض پروتکل ۲۰۱۴ مینسک به شمار می‌رود. او در روز دوم آذر  اتهامات درباره برپایی استحکامات نظامی روسیه در نزدیکی دونباس در شرق اوکراین را رد کرد و آن را اقدامی جهت لکه دار کردن چهره مسکو دانست.

درگیری بین نیروهای دولتی اوکراین در دونباس  از سال ۲۰۱۴ مدام با نیروهایی که طرفدار پیوستن به روسیه هستند درگیر بوده است. این درگیری ها باعث کشته شدن بیش از ۱۳ هزار تن شده و ترس غرب از آن است که مسکو با حمله به این منطقه ماجرای کریمه را تکرار کند. اوکراین حتی مدعی   کودتای برنامه ریزی شده روسیه در ماه دسامبر در این منطقه شده است.

دولت آمریکا به بهانه به افزایش فعالیت‌های نظامی روسیه و تقویت قدرت تدافعی و رزمی اوکراین، اعلام کرده که کمک ۶۰ میلیون دلاری به این کشور ارائه می‌دهد. یک مقام ارشد دولت آمریکا به خبرنگاران گفت که این کمک‌ها شامل سامانه‌های ضد خودروی زرهی «جاولین» و دیگر سامانه‌های تدافعی و رزمی خواهد بود. اتفاقی که میتواند باعث اشفته تر شدن اوضاع شود و دونباس را تبدیل به میدان جنگ غرب و روسیه کند.

رئیس‌جمهور اوکراین روز (جمعه) اوضاع را بدتر کرد و گفت اطلاعات اوکراین از تلاش احتمالی برای انجام کودتا در این کشور در ماه دسامبر با دخالت افرادی در روسیه اطلاعاتی در اختیار دارد. زلنسکی بعد از طرح این ادعا، افزود: اوکراین کنترل کامل مرزهای خود را در دست دارد و آماده هرگونه تشدید تنش با روسیه است.

از آن سو روس ها به شدت نگران پیوستن کی‌یف به ناتو هستند و چنین موضوعی را در مرزهای خود تحمل نخواهند کرد. در سال های گذشته روسیه از هر اقدامی که باعث متوقف کردن کشورهای همسایه برای پیوستن به این پیمان نظامی، بوده با تمام توان جلوگیری کرده است و به همین خاطر انتظار می رود که در برابر اوکراین بار دیگر بخواهد سیاستی مشابه با ۲۰۱۴ را تکرار کند.

ادعاهای اوکراین در مورد حمله روس ها

اوکراین که در ابتدا نگران کودتا یا حمله در ماه دسامبر بود، حالا تاریخ جدیدی را ارائه کرده است.وزیر دفاع اوکراین جمعه با اشاره به گزارش‌های اطلاعاتی در پارلمان این کشور گفت: روسیه  بیش از ۹۴ هزار سرباز را در نزدیکی مرزهای اوکراین مستقر کرده و ممکن است خود را برای یک حمله نظامی گسترده در پایان ژانویه ۲۰۲۲ آماده کند. اولکسی رزنیکوف، وزیر دفاع اوکراین با اینکه کشورش هیچ کاری برای تحریک اوضاع انجام نمی‌دهد، تاکید کرد آماده است در صورت حمله روسیه به مقابله با آن بپردازد.یک روز قبل ازاین سخنان کرملین اعلام کرد، تمایل کی‌یف برای پس‌ گرفتن کریمه را به‌عنوان «یک تهدید مستقیم» لحاظ می‌کند. 

روس ها کی‌یف را متهم می کنند که به دنبال تنش افرینی است. همزمان روزنامه آمریکایی واشنگتن پست گزارش داده که ارتش روسیه ۱۷۵ هزار سرباز را به نقاط مرزی نزدیک اوکراین منتقل کرده است. طبق این گزارش، در حمله احتمالی روسیه به اوکراین ۱۰۰ گردان تاکتیکی شامل زره‌پوش، توپخانه و سایر تجهیزات شرکت خواهند کرد. 

پای آمریکا به تنش ها کشیده شد

بایدن کسی بود که خیلی زود به تنش ها پیوست و به روسیه هشدار داد که  “خط قرمزهای” تعیین شده توسط مسکو در مسئله اوکراین را نمی‌پذیرد، زیرا این احتمال وجود دارد که روسیه در حال برنامه‌ریزی برای انجام حمله قریب الوقوع به اوکراین باشد. رئیس جمهور آمریکا گفت که او حمله روسیه به همسایه خود را “بسیار بسیار دشوار” خواهد کرد. همچنین امریکایی ها در مورد ایجاد تحریم های سنگین علیه روسیه هشدار داده و خود را برای آن آماده می کنند. البته روسیه مدت هاست که به خاطر مواضعش در اوکراین در لیست کشور های تحریم شده قرار دارد.

وزرای امور خارجه امریکا و روسیه روز پنجشنبه در حاشیه نشست امنیت و همکاری در اروپا که در استکهلم برگزار می‌شد با یکدیگر دیدار و گفت‌وگو کردند. اما این دیدار نتوانست بار مشکلات ایجاد شده بین دو طرف را کم کند و به نظر نمی رسد که اوکراینی ها و روس ها هیچ کدام مایل به عقب نشینی از اختلافات خود باشند. هر چند که کی‌یف هنوز عضوی از ناتو نیست اما در مرز با روسیه، متحد مهمی برای غرب و به ویژه واشنگتن به حساب می آید. اقدامات اخیر و اتش هایی که در هفت سال گذشته هزاران نفر را به کام مرگ کشیده، دو طرف را در شرایط غیر قابل بازگشتی قرار داده است . به نظر می رسد که پافشاری غربی ها از حمایت از اوکراین و لشکرکشی روس ها به نزدیکی مرز با این کشور اوضاع را به شدت پرتنش کرده و مقایسه آن با سال ۲۰۱۴، طبیعی به نظر می رسد.

اما احتمال دیگری که مطرح است این بوده که مسکو در حال گروکشی برای مذاکرات با امریکاست و با همین هدف هزاران سرباز را در مرز مستقر کرده تا در گفتگوهای با بایدن که به زودی قرار است برگزار شود، دست بالا را داشته باشد. این شیوه ای نیست که پوتین با آن بیگانه باشد. با این حال در سال های اخیر دیده ایم که اگر روسیه مایل به حمله به اوکراین باشد، سلاح های ناتو و حمایت های غربی نمی تواند اوضاع را عوض کند. همانطور که پیش از این هم با وجود تحریم و فشار بر سر کریمه، این شیوه ها کاری از پیش نبرده بود. 

در همین حال نیویورک تایمز، به نقل از باشگاه بین المللی والدای روسیه یک انجمن سیاست خارجی که روابط نزدیک با دولت روسیه دارد در مقاله ای نوشت: حمله تمام عیار روسیه به اوکراین بسیار بعید است، تا حدی به این دلیل که می‌تواند نارضایتی داخلی را برانگیزد. حتی اگر اوکراین همیشه اولویت بالاتری برای روسیه نسبت به ایالات متحده باشد. این کارشناس در این مقاله هشدار می‌دهد که تحریم‌های غرب و کمک‌های نظامی، تهاجم روسیه را بسیار پرهزینه خواهد کرد. او گفت که به‌جای آغاز یک جنگ گسترده‌تر، تقویت نظامی روسیه به‌عنوان سیگنالی به غرب است. سیگنالی که نارضایتی شدید روسیه را از نفوذ روزافزون غرب در اوکراین نشان می دهد.

با این حال آقای کاریزماتیک روسیه یعنی ولادیمیر پوتین با شم بالای استراتژیک خود همه مسائل را زیر ذره بین دارد و ممکن است با حرکتی ناگهانی دست به اقدامی زده تا جهان غرب را شوکه کند. در همین راستا روزنامه گاردین نوشت: پوتین که در استفاده از موقعیت نسبتا ضعیف ژئواستراتژیک روسیه به نفع خود مهارت دارد، فرصتی را نیز حس می کند. شکست ایالات متحده در افغانستان، پس از شکست‌های مشابه آمریکا در مورد سوریه، کریمه و گرجستان، ممکن است او را متقاعد کرده باشد که یک ماجراجویی دیگر در اوکراین در نهایت می‌تواند سود مثبتی را به همراه داشته باشد و از عواقب نظامی جدی جلوگیری کند.

از این نظر، بحران لحظه بسیار خطرناکی را برای اوکراین – و اعتبار اتحاد غربی – می توان در آینده متصور بود. ناله‌های جنجالی لیز تراس، وزیر امور خارجه انگلیس درباره دفاع از «مرز آزادی» در واقع اعتراف به ناتوانی است. پوتین ممکن است در آستانه انجام یک شبیخون دیگر در روز باشد و واقعاً چه کسی او را متوقف می کند؟

بیشتر بخوانید:

اوکراین: روسیه در حال تدارک کودتاست
پوتین و اردوغان درباره اوضاع قفقاز و اوکراین گفتگو کردند
روسیه درحال برنامه‌ریزی برای حمله گسترده به اوکراین است

۲۳۳۱۱/۳۱۲