آیا «مغز مادرانه» یا فراموشی مادرانه واقعیت دارد؟

«مغز مادران»، آن حالت مبهم و فراموشکارانه‌ای که بسیاری از مادران جوان به آن اشاره می‌کنند. این حالت بهانه‌ای برای گم کردن کلید یا فراموش کردن قرار ملاقات‌ها نیست، بلکه پدیده‌ای واقعی است.

این پدیده‌ی واقعی تا ۸۰ درصد مادران جوان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و با بروز مشکلاتی مانند ضعف حافظه کوتاه‌مدت، گیجی و دشواری در تمرکز همراه است. این پدیده اگرچه در کمدی‌ها و میم‌های اینترنتی به شوخی گرفته می‌شود، اما مطالعات علمی اخیر نشان داده‌اند که «مغز مادرانه» ناشی از چیزی فراتر از اثرات کمبود خواب یا افزایش مسئولیت‌های جدید است.

تغییرات مغزی در دوران بارداری

یک مطالعه منتشر شده در «نیچر» تغییرات مغزی مادرانه را از قبل از بارداری تا دو سال پس از زایمان مورد بررسی قرار داده است. این تحقیق نه تنها درک ما از انعطاف‌پذیری مغز (نوروسازی) را تغییر داده بلکه نشان داده چگونه مغز در این دوره حیاتی زندگی خود را بازسازی و تطبیق می‌دهد. چنین پژوهشی می‌تواند به درک بهتر اختلالات خلقی پس از زایمان و ارائه راه‌های جدیدی برای حمایت از سلامت زنان در دوران بارداری و پس از آن منجر شود.

با استفاده از ۲۶ اسکن رزونانس مغناطیسی (MRI)، پژوهشگران تغییرات مغز مادران برای اولین بار را به تصویر کشیده‌اند. این اسکن‌ها تصویری نادر از تطبیق‌پذیری فوق‌العاده مغز ارائه می‌دهند و نشان می‌دهند که چگونه مغز برای آماده شدن به سوی مادری تغییر می‌کند.

بارداری چگونه مغز را تغییر می‌دهد؟

با کمک تصویربرداری دقیق MRI، پژوهشگران توانستند تغییرات مغزی را در طول دوران بارداری و پس از آن رصد کنند. یکی از مهم‌ترین یافته‌ها کاهش گسترده‌ی حجم ماده خاکستری و نازک شدن قشر مغز در اکثر نواحی مغز بود. به عبارت ساده، بارداری باعث کوچک شدن اندازه مغز می‌شود. این کاهش در لایه بیرونی مغز بسیار بیشتر از تغییرات معمول در زنانی است که باردار نیستند. جالب است بدانید برخی از این تغییرات تا دو سال پس از زایمان ادامه داشتند.

در مقابل، در طول دو سه‌ماهه‌ی اول بارداری افزایش‌هایی در یکپارچگی ساختاری ماده سفید مشاهده شد. این بدان معناست که در حالی که برخی قسمت‌های مغز کوچک‌تر شدند، اتصالات بین نواحی مختلف مغز قوی‌تر شدند؛ به ویژه در شش ماه اول بارداری. این تقویت اتصالات ممکن است به مغز کمک کند تا خود را برای پاسخگویی به نیازهای مادری بازسازی کند.

همچنین، پژوهشگران تغییرات جالبی در حجم مایعات مغزی مشاهده کردند. بطنی‌های جانبی مغز (حفره‌های به شکل حرف C) در طول سه‌ماهه‌های دوم و سوم بارداری افزایش حجم مایع داشتند. پس از زایمان این حجم به‌طور قابل توجهی کاهش یافت. این نوسانات ممکن است با تغییرات در دینامیک مایعات بدن در بارداری و دوره‌ی بازیابی پس از زایمان مرتبط باشد.

نقش هورمون‌ها در تغییر و بازسازی مغز

یافته‌های این مطالعه نشان داد که تغییرات مغزی به‌طور قابل توجهی با نوسانات سطح هورمون‌های استروئیدی، به‌ویژه استرادیول در سه‌ماهه سوم بارداری مرتبط است. استرادیول، یک نوع کلیدی از استروژن، هورمونی است که برای تنظیم سیستم تولیدمثل زنانه و ویژگی‌های جنسی ثانویه حیاتی است. این ارتباط میان هورمون‌ها و تغییرات مغزی نشان از تعامل پیچیده بین سیستم غدد درونی و انعطاف‌پذیری عصبی در دوران بارداری دارد.

اما این تغییرات صرفاً ساختاری نیستند — به نظر می‌رسد هدفی عمیق داشته باشند. تحقیق نشان داد که این سازگاری‌های مغزی با رفتارها و واکنش‌های مادرانه کلیدی مانند پیوند مادر و جنین، رفتار لانه‌سازی و پاسخگویی به سرنخ‌های نوزاد مرتبط است. بنابراین، بازسازی مغز در این دوره، روشی طبیعی برای آماده‌سازی زنان جهت مقابله با چالش‌های مادری به‌شمار می‌آید؛ مغز خود را برای حمایت از رفتارهای مراقبتی بهینه می‌کند.

چگونه تغییرات مغز به رفتارهای مادری منجر می‌شوند؟

پیامدهای این تحقیق گسترده و تأثیرگذار است. با ایجاد نقشه‌ای جامع از مغز انسان در دوران بارداری، افق‌های جدیدی برای مطالعه سلامت مغز مادر باز می‌شود. این مطالعه می‌تواند به درک و تشخیص زودهنگام اختلالات خلقی پس از زایمان کمک کند و زمینه‌های توسعه‌ی مداخلات هدفمند را فراهم آورد.

علاوه بر این، این تحقیقات به فهم بهتر انعطاف‌پذیری عصبی در گذارهای بزرگ زندگی کمک می‌کند. همان‌گونه که نوجوانی دوره‌ای از بازسازی مغز است، بارداری نیز دوره‌ای بحرانی برای سازگاری‌های عصبی به‌شمار می‌آید. این بینش می‌تواند در نحوه‌ی حمایت و نگاه به سلامت زنان در دوران بارداری و پس از آن نقش مهمی داشته باشد.

امید است در آینده، تحقیقات گسترده‌تری با مشارکت گروه‌های متنوع‌تر از زنان باردار صورت گیرد. این گونه مطالعات می‌توانند نشان دهند که چگونه تفاوت در تغییرات مغزی ممکن است با تجربیات یا نتایج متفاوت بارداری مرتبط باشد. علاوه بر این، این کار ممکن است الهام‌بخش رویکردهای جدیدی برای مطالعه‌ی گذارهای بزرگ زندگی و تأثیر آن‌ها بر مغز باشد.

مغز انعطاف پذیر مادران

این مطالعه انعطاف‌پذیری مغز مادرانه را روشن می‌کند و بر اهمیت زیستی دوران بارداری تأکید دارد. با کشف رمز و رازهای مغز در این دوران پرتحول، قدمی سوی به آینده‌ای برمی‌داریم که در آن سلامت مادر بهتر درک، پایش و حمایت شود. هرچند تبدیل این یافته‌ها به نکات کاربردی بالینی همچنان با چالش همراه است، اما پتانسیل بهبود سلامت مادر و کودک بسیار هیجان‌انگیز و امیدوارکننده است.

نویسنده: ویلیام ای. هازلتین | ترجمه: چطور

منبع: Forbes

در افسردگی غم به لایه‌های عمیق زندگی نفوذ کرده و اختلالاتی در احساسات و رفتار شما به‌وجود می‌آورد. اگر احساس افسردگی دارید، حتما با کمک یک روانشناس متخصص مشکل را ریشه‌یابی کنید و برای حل آن راهکار بگیرید.برای ارتباط با مشاور متخصص افسردگی روی دکمه زیر کلیک کنید.

به کمک زبان بدن، ناگفته‌ها را بگویید و بشنوید