آیا بازار سرمایه شانسی برای حال و روز بهتر دارد؟

در سال ۹۸، ۹۹ شاهد رشد بی سابقه در بازار سرمایه بودیم و در هیاهو آن روزها دولتمردان و حتی شخص رئیس جمهور از مردم دعوت جدی کردند که سرمایه های خود را به این بازار بیاورند. گذر زمان نشان داد که این تصمیم دولت و دعوت مردم به بازاری که در ماهیت آن ریسک قرار داشت و نیازمند دانش های حداقلی سرمایه گذاری بود کاری بسیار غلط بوده است. حمایت منطقی از بازار سرمایه باید به گونه ای باشد که به سرمایه گذاری و به طور دقیق تر به تولید کمک کند و مانع ایجاد رانت برای قشر خاصی از سهامداران و یا نهادهای حاکمیتی دارای انحصار در بازار سرمایه شود چراکه بدون شک مردم عادی هزینه رانت ها و اختیارات ویژه را می دهند.

بازار سهام از ابتدای سال جاری تاکنون روزهای سختی را پشت سرگذاشته است. این بازار در حالی به آخرین روزهای سال ۱۴۰۰ نزدیک می شود که روند تحولات آن به جز چند دوره خیلی کوتاه هیچ نشانی از رونق نداشته است. بانگاهی به تحرکات شاخص کل از ابتدای سال تا همین چند هفته قبل می توان دریافت که با وجود نارضایتی فعالان بازار سرمایه از وضعیت فعلی آنچه در طول ماه های اخیر اتفاق افتاده است بخشی از روند طبیعی بازار است. بازار سهام پس از یک ریزش قابل توجه نسبت به کف ثبت شده در طول یک سال اخیر اندکی بالاتر قرار گرفته است و دیگر خبری از صف فروش های سنگین و پر تعداد در آن نیست.

در این میان، روند مذاکرات احیای برجام نشان می دهد نزدیک شدن مواضع طرف غربی به طرف ایرانی روندی رو به جلو را سپری می کند و این در حالی است که در کلیت اقتصاد کشور، کاهش ریسک های انتظاری در صورت دستیابی به یک توافق تازه می تواند بازارهایی را که تاکنون برای رشد قیمت‌ها هیچ پشتوانه‌ای به جز تورم نداشته اند، با اثرات منفی مواجه کند.

به عبارت دیگر در چنین شرایطی ریسک متناسب با آنکه حاصل مذاکرات چه باشد از قیمت دارایی ها تخلیه خواهد شد؛ با این حال به نظر می آید در این میان بورس از بخت بهتر برای رفع اثرات کاهشی قمیت ها برخوردار باشد. بورس اوراق بهادار تهران را باید رکورددار دوره های طولانی و فرسایشی رشد و افت یکپارچه دانست.

در این بازار وجود چهار مساله هجم مبنا، کمبود نقدینگی فعال و همچنین دامنه نوسان در کنار فقر قابل ملاحظه تحلیل موجب شده است روندهای رشد و افت شاخص در بورس ایران طولانی شود و همچنین به صورت گروه سهمی یا کل بازار باشد که از نشانه های بارز نبود کارایی بالا در بازار سرمایه است.

کارشناسان معتقدند که دولت به عنوان بزرگترین فعال اقتصادی کشور دارای امکانت گسترده ای در بازار سرمایه است که می تواند به سادگی با کنترل برخی از عوامل و با ایجاد گشایش در خصوص موضوعات آزاردهنده بازار سرمایه شرایط رشد بازار را فراهم کند. در کنار حساسیت دولت باید توجه کرد در اقتصاد بازدهی بازارها عموما تابع دو مساله رشد اقتصادی و تورم است که در دراز مدت موجب همگرایی بازدهی بازارهای به سمت میانگین می شود.

در این میان رشد شدید تورم در یک سال اخیر و همچنین عدم رشد بازار سرمایه در برابر بازدهی بازارهای موازی از جمله ارز، طلا، املاک و مستغلات موجب شده است به لحاظ همگرایی بازار سرمایه به رغم رشد شدید نقدینگی، تورم و افزایش ارزش جایگزینی شرکت ها و رشد فروش شرکت های صادرات محور که سال جاری رکوردهای تاریخی سودآوری را بعضا لمس کرده اند موجب افزایش امیدواری ها شده است.

بازار سرمایه جزئی از اقتصاد کشور است و اساسا در بلندمدت امکان ناپذیر است که نقش های مختلف اقتصاد ناکارا و دارای عملکرد غیربهینه باشد اما بازار سرمایه می تواند رشد و رونق داشته باشد به همین دلیل است که بخشی از فعالان بازار سرمایه بر این باور هستند که تصمیمات در بخش واقعی اقتصاد باید به نوعی باشد که آثار رونق آن در بازار سرمایه نیز پدیدار باشد و از همین طریق مردم بتوانند از منافع ایجاد شده در بخش واقعی اقتصاد بهره برده و در بورس سود کنند.

سیاست گذار نباید به گونه‌ای رفتار کند که به بخش واقعی اقتصاد ضربه بزند اما انتظار داشته باشد در بلند مدت رونق بازار سرمایه حفظ شود. آنچه در بورس تهران طی یک الی دو سال قبل رخ داده نوعی از دخالت بی حد و حصر دولتی است که هم در شدت گرفتن افزایش قیمت‌ها موثر بود و هم در نهایت با افزایش دخالت های غیرکارشناسی توانست این بازار را به کوره پولسوزی سرمایه های مردم تبدیل کند.

در حوزه بازار سرمایه تاکنون تاکید بسیاری بر افزایش سود مالی شده است با این حال مساله ای که چندان مورد توجه قرار نگرفته بهبود سطح این سواد در میان تصمیم گیران و سیاست گذاران است. فعالان و سرمایه گذاران بازار سرمایه از دولت انتظار دارند با در نظر گرفتن منافع بازار در اعمال تصمیمات اصولی و منطقی از ایجاد ریسک های بی مورد در بازار خودداری کنند. همچنین مسئولان بازار سهام نیز از تغییرات دائمی بازار سهام بپرهیزند که ریسک کمتری به سرمایه گذاران تحمیل شود و تلاش شود قوانین تعیین شده برای بازار سهام جامع باشد که سرمایه گذاران بتوانند تصمیمات بلند مدت جهت ورود به این بازار و سرمایه گذاری در آن اتخاذ بکنند.

* تحلیلگر اقتصادی

۲۲۳۲۲۵