آیا اردوغان پشت پوتین را خالی کرد؟

مهسا مژدهی: رهبران ناتو در مادرید، جانی دوباره به این پیمان بخشیدند. جنگ اوکراین بهانه‌ای شد تا پیکر کم‌جان ناتو که ترامپ تلاشش را برای تضعیف آن به‌کار برده بود، احیا شود. سران کشورهای عضو ناتو نشستی که در مادرید اسپانیا برگزار شد را یک پیروزی دیپلماتیک برای خود دانستند. مهم‌ترین نکته این نشست، موافقت اردوغان با عضویت فنلاند و سوئد در ناتو بود. او پیش از این از مخالفان سرسخت این اتفاق بود و دلیل مخالفتش را حمایت این دو کشور از گروه پ.ک.ک اعلام می‌کرد. اما این طلسم هم بالاخره شکسته شد.

اردوغان پشت پوتین را خالی کرد

موافقت اردوغان با حضور فنلاند و سوئد در بین کشورهای ناتو باعث شد تا رهبران کشورهای حاضر در مادرید از مقامات این دو کشور بخواهند تا به‌طور رسمی در روز چهارشنبه گذشته به آنها بپیوندند. اما موافقت اردوغان به سادگی هم به دست نیامده است. ترکیه از ابتدای جنگ اوکراین با وجود عضویت خود در ناتو تلاش کرد تا موازنه را در رابطه با غرب و روسیه حفظ کند و باعث برانگیخته شدن خشم پوتین نشود. اما به‌نظر می‌رسد امتیازی که ترکیه از طرف اروپایی گرفته تا با عضویت سوئد و فنلاند در ناتو موافقت کند، به خشم پوتین می‌ارزیده است. البته مقامات آنکارا در ابتدای نشست لحن تند و تیزی را برای خود انتخاب کردند که ظاهرا برای دست یافتن به امتیازات بیشتر بوده است.

بیشتر بخوانید:

فرمانده جدید ناتو در اروپا مشخص شد

لاوروف: توصیف ناتو به عنوان ائتلاف دفاعی شرم‌آور است

دبیرکل ناتو: اوکراین برای جنگ طولانی آماده شود

رجب طیب اردوغان با رهبران این کشورها تفاهم‌نامه سه طرفه‌ای امضا کرده که براساس آن گروه‌های تروریستی پ.ک.ک و ی.پ.گ،پ.ی.د و فتو در سوابق مکتوب ناتو ثبت می‌شوند. همچنین دفتر رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه اعلام کرد که هلسینکی و استکهلم توافق کرده‌اند بطور کامل با ترکیه در مبارزه‌اش با حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) و دیگر گروه‌هایی که آنکارا آنها را سازمان‌های تروریستی می‌داند، همکاری کرده و محدودیت یا تحریمی علیه صنایع دفاعی این کشور اعمال نکنند. از سوی دیگر مقرر شده دو کشور اقدامات مشخصی را برای استرداد جنایتکاران تروریست از سرزمین‌هایشان به اجرا بگذارند…. و فعالیت‌هایی همچون جمع آوری کمک‌های مالی و جذب نیروی برای “پ‌ک‌ک” و گروههای وابسته به آن را هم ممنوع کنند. با این وجود سائولی نینیستو، رئیس‌جمهور فنلاند مقابل خبرنگاران اعلام کرد که در این توافق، هیچ فهرستی از افراد برای استرداد وجود ندارد. او تاکید کرد که این تفاهم‌نامه که به زودی متن کامل آن علنی خواهد شد، اصول مربوط به استرداد تروریست‌ها را شرح می‌دهد و نه شهروندان. اردوغان در توضیحات این توافق گفته سوئد ۷۳ تروریست را استرداد خواهد کرد. آنها در حال حاضر ۳-۴ نفر از آنها را فرستاده‌اند، اما کافی نیست. وزارت دادگستری، امور خارجه و سازمان اطلاعات کشور پیگیری خواهند کرد. در ترکیه روزنامه‌های طرفدار دولت، این توافق را به‌عنوان دستاوردی مهم برای شخص او دانسته و از آن با اسم پیروزی بزرگ اردوغان نام برده‌اند. اما واقعیت این است که توان اردوغان که کشورش با نابه‌سامانی‌های اقتصادی و درگیری‌های پی‌درپی با غرب رو به‌رو است، برای مقاومت در مقابل خواسته ناتو، چندان زیاد نبوده و رییس جمهور ترکیه تلاش کرده تا در حد توان بهترین توافقی که می‌توانسته به منافع او و حزبش کمک کند را با طرف غربی بسته است.

تولدی دیگر برای ناتو

جنگ اوکراین باعث شد تا غربی‌ها بار دیگر وجود پیمان هزینه‌بر ناتو را با این عنوان توجیه کنند که غرب در مقابل دشمنانی چون روسیه به یک نیروی نظامی بسیار قوی نیاز دارد. آنچه در نشست مادرید گذشت هرچند متحدان آمریکا را خشنود کرده اما برای کشورهایی که عضو ناتو نبوده یا در بلوک غرب تقسیم بندی نمی شوند، زنگ خطری بزرگ به صدا در آمده است. جو بایدن گفته است که در پاسخ به حمله روسیه به اوکراین آمریکا حضور نظامی‌اش را در اروپا افزایش خواهد داد. این به معنای آن است که هر آنچه ترامپ برای جدا کردن حساب آمریکا و اروپا در زمینه امنیت ریسیده بود، پنبه شده است. در حرف‌های بایدن معنای دیگری هم پنهان است. او گفت ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه «صلح را در اروپا نابود کرده و به نظم مبتنی بر قانون یورش برده است و امروز بیش از هر زمان دیگری نیاز به پیمان نظامی ناتو احساس می‌شود. حرفی که به نظر می‌رسد به معنای پایان دورانی باشد که از زمان پایان جنگ جهانی دوم آغاز شده بود. دورانی که در آن رخ دادن جنگ های بزرگ، بعید به نظر می رسید و کشورها هر چند با وجود اختلافات گسترده سعی داشتند تا کار به حملات نظامی و استفاده از توپخانه های جنگی علیه یکدیگر نکشد.

تقویت نیروهای ناتو در اروپا که بایدن حرفش را زده، به این شرح است:

• افزایش تعداد ناوشکن‌های نیروی دریایی آمریکا از چهار به شش در جنوب اسپانیا
• ایجاد مقر دائمی برای سپاه پنجم ارتش آمریکا در لهستان
• یک «تیپ چرخشی اضافه» در رومانی متشکل از سه هزار نیروی رزمی و دو هزار پرسنل
• استقرار چرخشی و تقویت‌شده نیروها در کشورهای حوزه بالتیک
• دو اسکادران جنگنده‌ اف-۳۵ در بریتانیا
• تقویت سیستم‌های دفاع هوایی و قابلیت‌های دیگر در آلمان و ایتالیا

کشورهای عضو ناتو قرار است به جای دو درصد، ۲.۳ درصد از تولید ناخالص خود را به این پیمان نظامی اختصاص دهند. اتفاقی که بعید است پیامد صلح‌آمیزی برای جهان داشته باشد. از انجایی که در دهه‌های اخیر ناتو، فراتر از پیمان خود دست به مداخلات نظامی در برخی از کشورها زده، این اتفاق می‌تواند خبر بدی برای کشورهای دیگر باشد که نگران نادیده گرفتن حق حاکمیت ملی خود هستند. از سوی دیگر، با توجه به گسترش بودجه نظامی این پیمان و حضور متحدان ایالات متحده در منطقه خلیج فارس و ارادت آنها به ناتو و حتی تلاش برای ایجاد ناتویی عربی که در همکاری با ناتوی اصلی باشد، می‌تواند باعث ایجاد نگرانی‌های تازه برای کشورهایی شود که در جبهه غرب قرار ندارند.

اما اوکراین تنها گزینه‌ای نبود که کشورهای عضو پیمان ناتو بر سر آن با یکدیگر مذاکره کردند. در نشست مادرید، از چین به عنوان یک چالش امنیتی نام برده شد. برای غربی ها پکن به عنوان یک رقیب اقتصادی و حالا امنیتی شناخته می شود که نیاز به کنترل آن را مدام به یکدیگر گوشزد می کنند. آنها نگرانند آنچه که بین اوکراین و روسیه گذشته است، برای تایوان و چین هم اتفاق بیفتد و این کشور دست به اعمال زور علیه تایوانی‌ها بزند.

روسیه و چین از آنچه در مادرید اتفاق افتاده خشمگین‌اند. این خشم می‌تواند این دو را به فکر ایجاد اتحادی جدی تر با پایه و اساس دفاعی و نظامی بیاندازد.

۳۱۱۳۱۲