آلودگی شیر گوسفند و بزهای مناطق جنوبی ایران به یک انگل خطرناک

یکی از خطرناک‌ترین بیماری‌های تک‌یاخته‌ای مشترک بین انسان و دام «توکسوپلاسموزیس» است که ممکن است از طریق تماس با حیوان آلوده، مصرف مواد غذایی آلوده و انتقال مادر به جنین به افراد منتقل شود. این بیماری برای زنان باردار و افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند، به عنوان یک خطر جدی محسوب می‌شود.

عامل ایجاد کننده این بیماری یک انگل به نام «توکسوپلاسما گوندی» است که حیوانات خون‌گرم مثل انسان را به دنبال تماس با گربه‌سانان (به خصوص گربه) آلوده می‌کند. این انگل می‌تواند در داخل مدفوع گربه‌سانان به مدت طولانی تحت شرایط مناسب محیطی، زنده بماند. همچنین علاوه بر گربه، انسان ممکن است توسط سگ‌های خانگی که با مدفوع گربه در تماس هستند نیز آلوده شود.

اخیرا مطالعات محدودی وجود این انگل را در شیر بز و گوسفند نشان داده است. آلودگی شیر خام و فرآورده‌های لبنی سنتی به این انگل می‌تواند به شکل مستقیم از حیوانات آلوده صورت گیرد و یا این‌که به علت عدم رعایت اصول بهداشتی در طول فرآیند شیردوشی، حمل‌ونقل، نگهداری و آلودگی متقاطع ایجاد شود.

با توجه به این‌که اطلاعات محدودی از شیوع این انگل در مواد غذایی ایران، وجود دارد؛ پژوهشگران با انجام یک مطالعه میزان شیوع توکسوپلاسما گوندی را در شیر نشخوارکنندگان چهار استان ایران (اصفهان، چهارمحال و بختیاری، فارس و خوزستان) بررسی کردند.

برای انجام این مطالعه از زمستان ۱۳۹۵ تا زمستان ۱۳۹۶ مجموعاً ۴۴۰ نمونه شیر خام؛ شامل ۱۰۰ نمونه شیر گاو، ۱۰۰ نمونه شیر گوسفند، ٨٠ نمونه شیر بز، ۷۰ نمونه شیر گاو میش و ۹۰ نمونه شیر شتر، به صورت تصادفی جمع‌آوری شد و از نظر وجود انگل توکسوپلاسما گوندی، مورد بررسی قرار گرفت.

بررسی‌ها نشان داد که از مجموع ۴۴۰ نمونه شیرها، ۲۶ نمونه یا حدود شش درصد، به این تک‌یاخته آلوده بودند. بالاترین میزان آلودگی به ترتیب در نمونه‌های شیر گوسفند (هشت درصد) و پس از آن در شیر بز (۷.۵ درصد)، شیر گاو (پنج درصد)، شیر شتر (۴.۴۴ درصد) و شیر گاومیش (۴.۲۸ درصد) مشاهده شد.

مشاهدات این مطالعه حاکی از این بود که میزان آلودگی به ترتیب در فصل زمستان، پاییز و در بهار بیشتر بود و هیچ‌یک از نمونه‌های جمع‌آوری شده در تابستان به این انگل آلوده نبودند. البته اختلاف آماری معناداری بین فصل و آلودگی نمونه شیر به انگل توکسوپلاسما گوندی وجود نداشت.

به گفته پژوهشگران این مطالعه؛ یافته‌های این مطالعه نشان داد که شیر خام به خصوص شیر گوسفند و بز از عوامل مهم انتقال توکسوپلاسما گوندی به انسان است. به همین دلیل کنترل ورود گربه و گربه‌سانان به مزارع پرورش دام‌های اهلی جهت پیشگیری از آلودگی اولیه و رعایت اصول بهداشتی در طول مراحل مختلف شیردوشی، حمل‌ونقل، نگهداری فرآورده‌های لبنی جهت کاهش آلودگی ثانویه شیر وفرآورده‌های لبنی به از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

این محققان معتقدند: از آن‌جایی‌که شیر و فرآورده‌های لبنی از مهم‌ترین اقلام غذایی سبد خانوارها خصوصاً کودکان، زنان باردار و شیرده است و این افراد مهم‌ترین گروه‌های در معرض خطر ابتلا به توکسوپلاسما گوندی هستند، جلوگیری از آلودگی متقاطع و سالم‌سازی شیر قبل از مصرف جهت کاهش احتمال آلودگی امری کاملاً ضروری است.

در انجام این تحقیق مهتاب علی‌پور عمروآبادی، ابراهیم رحیمی و امیر شاکریان؛ پژوهشگران گروه بهداشت مواد غذایی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد، مشارکت داشتند.

یافته‌های این مطالعه به صورت مقاله علمی پژوهشی با عنوان «مطالعه شیوع فصلی و جغرافیایی توکسوپلاسما گوندی در شیر نشخوارکنندگان به روش nested-PCR» در مجله بهداشت مواد غذایی منتشر شده است.

47231