آرامگاه حیقوق نبی (ع)؛ پیامبری که دو بار از دنیا رفت

_{نسخه اولیه این مقاله در تاریخ ۱۳۹۷/۰۷/۲۵ منتشر شده و در تاریخ ۱۴۰۰/۰۱/۱۱ به‌روزرسانی شده است.}

در پهنه‌ سرزمین ایران، پیامبرانی آرمیده‌اند که برای هدایت اقوامی دیگر برگزیده شده بودند ولی وقایع تاریخی سبب شده‌اند تا در این مرز و بوم زندگی کنند. یکی از این پیامبران، حضرت حیقوق نبی (ع) است که آرامگاه وی در جنوب غربی شهر تویسرکان است. این آرامگاه که یکی از جاهای دیدنی استان همدان محسوب می‌شود، در خیابان شهید اشرفی اصفهانی و در انتهای خیابانی به نام ایشان قرار دارد.

حیقوق نبی (ع) کیست؟

حیقوق نبی (ع) از پیامبران صاحب کتاب بنی‌اسرائیل و از نسل حضرت موسی (ع) بوده است. نام پدرشان یشوعالیت و نام مادرشان شونامیت بوده است. ایشان بعد از شعیای نبی (ع) مبعوث گردیده و با دانیال نبی (ع) و الیاس نبی (ع) معاصر بوده است.

این پیامبر الهی در زمان خودش نگهبان معبد سلیمان (معبد بزرگ یهودیان) در اورشلیم (بیت‌المقدس کنونی) بوده است و به همین جهت دارای شان و مقام مذهبی خاصی نزد پیروان دین یهود است و نام ایشان در کتاب تورات عهد عتیق که برای یهودیان بسیار معتبر است، ذکر شده است.

_{منبع عکس: اتاق خبر}

راز نام‌گذاری ایشان

حیقوق یا بنا بر ضبطی دیگر حَبَقّوق به زبان عبری به‌معنای «در آغوش گرفته شده» است. نهادن این نام بر این فرستاده‌ خداوند بی‌سبب نبوده است و اندک زمانی بعد از ولادتشان راز این نام‌گذاری برملا می‌شود. ایشان در زمان کودکی از دنیا می‌روند اما به اذن الهی دوباره زنده شده و به حیات خود ادامه می‌دهند. چگونگی این واقعه به دو صورت روایت شده است که هر در هر دو صورت ایشان بعد از مرگ در آغوش گرفته شده و سپس دوباره زنده می‌شود.

_{منبع عکس: علی سبحانی}

عده‌ای از مورخین این‌گونه نقل کرده‌اند که الیاس نبی (ع)، کودک از دنیا رفته را در آغوش گرفته و از خدای متعال می‌خواهد که او را برگرداند و این دعا در دم مستجاب می‌شود.

نقل تاریخی دیگر این است که مادرشان طفل بی‌جان را در آغوش گرفته، او را در بسترش می‌خواباند. او به عبادت می‌ایستد و پیش از آنکه عبادتش تمام شود، کودک زنده می‌شود.

ورود حیقوق نبی (ع) به ایران

یکی از مهم‌ترین حکومت‌های منطقه‌ میان‌رودان (بین‌النهرین) در هزاره‌ اول قبل از میلاد، حکومت بابلی‌ها بوده است و یکی از مشهورترین پادشاه بابلی‌ها بخت نصر نام داشته است. وی همان کسی است که لشکر بابلی‌ها در سال ۶۱۲ قبل از میلاد به فرماندهی او بر آشوریان غلبه و پایتخت آن‌ها را تصرف کردند.

در سال ۵۹۷ قبل از میلاد، بخت نصر به اورشلیم حمله کرد و این شهر را به تصرف خود درآورد. در این حمله معبد سلیمان تخریب شد، گروهی از یهودیان کشته شدند و تعداد کثیری از آن‌ها به اسارت گرفته شده و به شهر بابل، نزدیک بغداد فعلی، انتقال داده شدند. این اسرای یهودی مدتی طولانی (۵۸ ساتل) در بابل زندانی بودند.

_{منبع عکس: بهزاد علیپور}

در سال ۵۳۹ قبل از میلاد، کوروش هخامنشی پادشاه ایران به بابل حمله کرد، لشکریان بابلی شکست خوردند و بابل تصرف شد. کوروش دستور آزادی زندانیان یهودی را صادر و آن‌ها را به مهاجرت به بیت‌المقدس تشویق کرد.

یکی از این اسرای یهودی، حیقوق نبی (ع) بود که بعد از آزادی به‌همراه عده‌ای از پیروانش به بیت‌المقدس باز نگشت. او به ایران مهاجرت کرد و در منطقه‌ رودآور، تویسرکان امروزی، ساکن شد و در همان منطقه نیز از دنیا رفت.

از چهره‌ این پیامبر الهی تصویری نقاشی شده موجود است که در موزه‌ لوور نگه‌داری می‌شود. همچنین تصاویری از ایشان به‌همراه تندیس‌هایی از سنگ مرمر در موزه‌ واتیکان موجود است.

_{منبع عکس: رودآور}

حیقوق نبی در اسلام

نام این پیامبر الهی در متون اسلامی آمده است که به دو نمونه از آن‌ها اشاره می‌شود. یکی از اعمال مستحبی که در روز پانزدهم ماه رجب در کتاب مفاتیح‌الجنان توصیه شده، اعمال ام داوود است. در میان اعمال ام داوود مناجاتی وجود دارد که نام بسیاری از پیامبران الهی در آن آمده که حیقوق نبی نیز جزو پیامبران نام برده شده است.

یکی از مناظراتی که امام رضا (ع) در دربار مامون عباسی در آن شرکت کردند، مناظره با جاثلیق دانشمند یهودی معروف به راس جالوت بود. در این مناظره امام رضا (ع) در احتجاجات خود به انبیای یهود از کتاب حیقوق نبی نیز گواهی آورده‌اند که به این مناسبت نام ایشان در این روایت وارد شده است و متن کامل آن در کتاب بحارالانوار علامه مجلسی (ره) وجود دارد.

کتاب حیقوق نبی و پیش‌گویی‌های ایشان

متن کتاب ایشان یکی از فصیح‌ترین و بلیغ‌ترین متون در ادبیات عبری است که در سِفر سی‌وپنجم از اسفار عتیق آمده است. ایشان در قالب پرسش و پاسخ از محضر خداوند متعال و دعا، خطاهای قوم یهود را به آن‌ها متذکر شده و آن‌ها را به توبه تشویق می‌کند و در قالب پاسخ‌هایی که از جانب خداوند دریافت می‌کند حوادثی را که در طول حیاتشان بر یهودیان عارض می‌شود پیش‌گویی می‌کند. وی احوالات بابلیان را تشریح کرده، به حمله‌ آن‌ها و سرانجام شهر اورشلیم و ساکنانش در این حمله اشاره می‌کند و سرانجام بابلی‌ها و اسرای یهودی آن‌ها را نیز بیان می‌کند.

یکی دیگر از مطالبی که در کتاب حیقوق نبی آمده است، بشارت دادن رسالت حضرت محمد (ص) و نزول قرآن است و این همان مطلبی است که امام رضا (ع) از آن یاد کرده است.

آرامگاه حیقوق نبی (ع)

آرامگاهی را در سرزمین بعثت این نبی الهی به ایشان نسبت داده‌اند که با توجه به بررسی‌های تاریخی که نتیجه‌ آن‌ها در همین مقاله آورده شد، پایه و اساس تاریخی ندارد و ازاین‌رو آرامگاه  حیقوق نبی  همین آرامگاهی که در تویسرکان است بیشتر با سرگذشت ایشان هم‌خوانی دارد.

ساختمان آرامگاه حیقوق نبی (ع) مربوط به دوره‌ سلجوقیان، قرن هفتم هجری قمری، است. این بنا بدنه‌ای هشت‌ضلعی شامل هشت ترکه‌ آجری به‌عنوان ستون‌های اصلی بنا و سقفی مخروطی‌شکل دارد. ارتفاع این بنا از سطح زمین، ۱۲ متر است و سقف آن که گنبدی با انحنا و تحدب کم است، از ارتفاع ۷ متری شروع می‌شود و در قسمت انتهای پیشانی بنا، چندین کنگره‌ آجری برجسته به‌شکل مثلث دارد.

_{منبع عکس: مشرق نیوز}

روی دیوارهای خارجی به‌صورت کاشی‌کاری طاق‌نماهایی برای تزیین ساخته شده و طرح ستاره‌ داوود (ستاره‌ شش‌ضلعی) که نماد دین یهود است در آن‌ها به کار رفته است؛ البته در جریان حفاری‌های انجام شده، بقایای حصار مربع‌شکلی به‌همراه پلان چهار برج در اطراف آرامگاه پیدا شده است که به نظر می‌رسد مربوط به بنای سابق بوده و بعید نیست که آرامگاهی قدیمی‌تر از آرامگاه موجود، در این مکان وجود داشته است.

_{منبع عکس: پیک‌نیک}

آرامگاه حیقوق نبی (ع) به شماره‌ ۹۶۹ در تاریخ هشتم اردیبهشت ۱۳۵۳ در فهرست آثار ملی ثبت شد.

قبر اصلی، معجزه یا شایعه

در سال ۱۳۷۲ شمسی، دزدان اشیاء عتیقه نزدیک مقبره‌ حیقوق نبی در داخل آرامگاه شکافی ایجاد کرده بودند که از همین شکاف برای بررسی‌های بیشتر اسفاده شد و معلوم شد که در زیر ساختمان آرامگاه، سردابی قرار دارد که قبر اصلی به‌صورت کاملاً پنهان و آجرچینی شده در آن وجود دارد.

_{منبع عکس: وب‌سایت امام‌زادگان}

در جریان این تفحص، مطلبی منتشر شده است که نگارنده‌ این مقاله در تحقیقات خود نتوانسته است به صحت آن اطمینان پیدا کند ولی به‌دلیل بیان آن در بسیاری از سایت‌های اینترنتی، این مطلب را منعکس می‌نماییم و تحقیقات بیشتر را برعهده‌ مخاطبین می‌گذاریم.

به نقل از کسانی که برای اولین بار وارد سرداب شده‌اند و قبر اصلی را پیدا کرده‌اند اعلام شده است که جسد ایشان بعد از چندهزار سال سالم و بدون تغییر شکل همانند یک انسان خوابیده، نمایان شده است به‌نحوی که بعد از کنار زدن خاک اندکی که روی پیکر بوده، پوست بدن قابل لمس بوده است.